Grupa Pogórzan z okolicy Gorlic, 1939; Szukaj w Archiwach(.gov.pl) [dostęp: 19.06.2024]

Tradycyjny strój Pogórzan różnił się w zależności od regionu. Istnieją jego trzy odmiany: zachodnia, środkowa oraz wschodnia. W stroju damskim występują nawiązania do strojów nizinnych, a w strojach męskich – do terenów górzystych.

Strój kobiecy składał się z elementów takich jak: koszula, gorset, spódnica, chusta na ramiona, nakrycie głowy, zapaska, biżuteria oraz obuwie.

Kobiety nosiły białe, lniane koszule z wystającym kołnierzykiem bądź stójką. Mankiety oraz kołnierz często były przyozdobione haftami z motywem roślinnym. Na koszulę zakładano kolorowe gorsety, najczęściej w odcieniach czerwieni, zieleni i błękitu, również były zdobione haftami, cekinami i wstążkami. 

Kolejnym elementem garderoby jest chusta. Materiał, z którego były wykonane, zależał od stanu cywilnego kobiety. Panny nosiły tzw. tybetówki, a mężatki budrysówki, różniły się one grubością materiału. 

Spódnica pierwotnie uszyta była z lnu i wykończona białym haftem, jednak z biegiem czasu coraz większą popularnością zaczęły cieszyć się spódnice wykonane z farbowanego lnianego płótna i urozmaicone kwiatowymi wzorami, czyli tzw. farbówki. Nieodłącznym elementem były również zapaski, które początkowo wykonane były z takiego materiału jak spódnica, jednak później były one tworzone na podobieństwo gorsetów. Do tybetówek oraz farbówek wybierano zapaski z białego batystu.

Chusty były noszone przez starsze kobiety i mężatki, dziewczęta zazwyczaj nosiły włosy spięte w warkocze i przyozdobione wstążkami. 

Na co dzień kobiety nosiły kurpiele i buty węgierskie. Czarne sznurowane trzewiki były wyłącznie odświętnym elementem garderoby.

Przechodząc do stroju męskiego, warto wspomnieć, że składał się on z koszuli, kamizelki, pasa, spodni, okrycia wierzchniego, nakrycia głowy oraz obuwia.

Koszule były bardzo długie, również uszyte z białego lnianego materiału i zakończone haftem. Elementem ozdobnym była czerwona chusta, obwiązana wokół szyi. Koszule był przewiązywane pasem wykonanym z grubej skóry. Pas, który był podwójnie złożony, by tworzyć kieszeń, a jednocześnie wykonany z czerwonobrązowej skóry, nazywany był trzosem. 

Kamizelki były zazwyczaj wykonane z błękitnego sukna. Latem zakładano lniane płaszcze zwane płótniakami. Były one zazwyczaj białe i sięgały do kolan. 

Spodnie uszyte były z wełny i wpuszczone do butów, które na co dzień były wykonane z żółtej skóry, jednak odświętnie zakładano czarne, wysokie i mocno karbowane buty.

Okrycie wierzchnie stanowiła cuwa, szyta z jasnego, biało-szarego sukna. Miała prosty krój i prostokątny kołnierz, który w czasie deszczu wykorzystywano jako kaptur. Innym rodzajem okrycia były gurmany, czyli długie płaszcze z wcięciem w talii i ozdobną, czarną tasiemką. 

Strój Pogórzan miał charakter przejściowy, był połączeniem strojów góralskich oraz tych z niżu małopolskiego. Tradycyjny strój nie tylko był wyrazem estetyki, ale także symbolizował status społeczny oraz cywilny właściciela. 

Bibliografia

POGÓRZANIE regionalny zespół taneczny, STROJE POGÓRZAN, https://pogorzanie.gorlice.pl/stroje-pogorzanskie/

Szafa ETNOgrafa, Pogórzanie, https://www.strojludowy.com/pogorzanie

Stroje ludowe, Strój Pogórzan, https://strojeludowe.net/stroje/stroj-pogorzan/  

Treść na podstawie źródeł opracowała Marzena Czop.