Mapa powiatów w Małopolsce

Powiaty — czym one właściwie są?

Powiaty to jedna z trzech podstawowych jednostek podziału, która funkcjonuje na terenach Polski. Podział administracyjny (terytorialny) naszego kraju działa poprzez zasadę trójpodziału, w jego składzie możemy wyróżnić m.in.;

Województwa,
Powiaty,
Gminy.

Powiaty są więc podziałem II stopnia, jaki funkcjonuje na terenach Polski. W prostszym znaczeniu jest to lokalna wspólnota samorządowa obejmująca od kilku do kilkunastu gmin, będąca samodzielnym podmiotem prawnym i posiadająca zdolności do reprezentowania części objętego przez siebie terenu.

Wprowadzone zostały poprzez reformę administracyjną, która weszła w użytkowanie 1 stycznia 1999 roku. Była ona odświeżeniem dawnego podziału, ustalonego w roku 1975, uwzględniając nową pozycję poza istniejącymi już województwami oraz gminami.

Skąd wzięły się powiaty?

Początek powiatów w Polsce sięga do końca XIV wieku. Wtedy występowały one pod nazwą districtus i zostały ustanowione jednostką większą niż kasztelania, obejmując część ich funkcji. Upływ czasu sprawił, że ostatecznie stały się one jednostką administracyjną. Na przestrzeni kolejnych lat dochodziło do wielu zmian jak np. wygląd granic powiatów, likwidowanie powiatów czy ustalanie różnych podziałów administracyjnych. Ostatecznie, to jak powiaty wyglądają dzisiaj, zawdzięczamy reformie wprowadzonej w 1999 roku, która przywróciła trzystopniowy poziom poziom podziały.

Zadania powiatów

Zadania powiatów są niezwykle zróżnicowane i dotykają szerokich sfer, aby zapewnić swoim mieszkańcom dobrobyt, ale także dbać o środowisko czy gospodarkę. Czytamy więc z zamieszczonego na ISAP (Internetowy System Aktów Prawnych) dokumentu Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 stycznia 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o samorządzie powiatowym, że powiaty wykonują następujące zadania w zakresie:

edukacji publicznej;
promocji i ochrony zdrowia;
pomocy społecznej;
wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
polityki prorodzinnej;
wspierania osób niepełnosprawnych;
polityki senioralnej;
transportu zbiorowego i dróg publicznych;
kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
kultury fizycznej i turystyki;
geodezji, kartografii i katastru;
gospodarki nieruchomościami;
administracji architektoniczno-budowlanej;
gospodarki wodnej;
ochrony środowiska i przyrody;
rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego;
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;
ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego,
przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska;
przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy;
ochrony praw konsumenta;
utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;
obronności;
promocji powiatu;
współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy
z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
działalności w zakresie telekomunikacji.

Powiaty Małopolski — jakie wyróżniamy i ile ich jest?

Łącznie w województwie małopolskim znajdują się 3 powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatu) i 19 powiatów ziemskich. Są to m.in: bocheński, brzeski, chrzanowski, dąbrowski, gorlicki, krakowski, limanowski, miechowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, oświęcimski, proszowicki, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki oraz wielicki.

Powiaty

Dobczyce - ruiny zamku, Špičák, J. Fotografie, [1915] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Myślenicki — Znajduje się on w południowej części województwa małopolskiego i liczy łącznie aż 673 km². Jest regionem bogatym w historię oraz przepiękne krajobrazy, a w skład powiatu włączone jest 9 gmin: Myślenice (będące jednocześnie głównym miastem i siedzibą), Dobczyce, Sułkowice, Lubień, Pcim, Raciechowice, Siepraw, Tokarnia oraz Wiśniowa. Większa część powiatu znajduje się w dolinie Raby, nie brakuje również górskich wzniesień w okolicach Dobczyc i Myślenic. Historycznie ziemia Myślenicka była ważnym ośrodkiem handlowym, prowadziła tam niegdyś droga Via Regia, łącząca Kraków z Węgrami. Duże wpływy w tym regionie miał także sam Kazimierz Wielki, który docenił powiat Myślenicki, kształtując ten teren w formie wspierania mieszkańców. Powiat może pochwalić się również ciekawymi atrakcjami, głównie przyrodniczymi, ale i nie tylko. Odwiedzając ten teren warto przejść się do Zamku Dobczyce, położonego nad malowniczym jeziorem Dobczyckim. Rezerwat Przyrody Luboń Wielki oferuje bogactwo flory i fauny, zachowując ciekawe formacje skalne, a Kalwaria Myślenicka dobrze sprawdzi się jako popularne miejsce pielgrzymkowe, będąc kompleksem kilkunastu kapliczek.

Pozdrowienie z Nowego Targu., J. Gach, [1899] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Nowotarski — Leży u podnóża Karpat i liczy około 1474 km², czyniąc go jednym z największych powiatów w województwie małopolskim. Wraz z dużym obszarem terenu, można założyć, że będzie również bogaty w ilość gmin — jest ich łącznie aż 14. Główną siedzibą powiatu Nowotarskiego jest miasto Nowy Targ. Region przede wszystkim charakteryzuje się turystyką, góralską gościnnością, handlem i przemysłem, jednocześnie będąc miejscem z licznymi pasmami górskimi oraz dolinami dla entuzjastów górskich wypraw. Sam powiat jest także bogaty w różne atrakcje. Ponieważ jest to miejsce pełne w minerały i naturalne wody lecznicze, można wybrać się do znanych uzdrowisk, aby wypocząć. Pasmo górskie Pieniny idealnie sprawdzą się na piesze wycieczki, a spływ wodny Dunajcem oferuje ciekawe wrażenia i piękne widoki. Gorczański park narodowy i Rezerwat Przyrody Bór na Czerwonem natomiast zachwycą piękną fauną oraz florą obecną w tych miejscach.

Dawne warownie polskie: Lipowiec, Trzebiński M., [1916] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Chrzanowski — Zlokalizowany w północno-zachodniej części województwa małopolskiego. Łącznie powiat ma 371 km², a w jego składzie wyróżnia się 5 gmin: Chrzanów (siedziba powiatu), Trzebinia, Libiąż, Alwernia i Babice. Region rozwijał się przede wszystkim w kwestii przemysłowej: to właśnie w powiecie Chrzanowskim powstała pierwsza fabryka lokomotyw i maszyn w Polsce. Leżący pomiędzy Katowicami a Krakowem region stawia również na sferę handlową oraz hutniczą. Korzystne położenie wpływa na pozytywne osiągnięcia w rozwoju gospodarczym oraz współpracy regionalnej. Znajdą się tam ciekawe miejsca do odwiedzenia np. Pustynia Błędowska, będąca największą pustynią w Europie Środkowej — jej część leży właśnie w powiecie Chrzanowskim. Prócz pustyni można odwiedzić ruiny Zamku Lipowiec z XIII wieku, Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie lub Narodowy Park Etnograficzny. W regionie działa również wiele zespołów z gatunku folklor, muzeum galerii sztuki.

Ogólny widok Gorlic., nakł. Składnicy Kółek Rolniczych, [1915-1930] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Gorlicki — Położony w północno-zachodniej części województwa powiat, liczy 967 km². Powiat składa się z 10 gmin, z czego Gorlice uznawane są za siedzibę regionu. Graniczy z takimi powiatami jak; Nowosądecki, Tarnowski, Jasielski, a od południa z Republiką Słowacji. To właśnie w powiecie Gorlickim znajdują się cztery dawne przejścia graniczne ze Słowacją (Blechnarka-Stebnícka Huta, Konieczna-Becherov, Wysowa-Zdrój-Regetovka, Wysowa-Zdrój-Cegiełka), które zlikwidowane zostały 21 grudnia 2007, kiedy oba kraje przystąpiły do strefy Schengen. Region stawia na rozwój gospodarki, rzemiosła, roli, przemysłu naftowego i leśnictwa. To właśnie w okolicach Gorlic Ignacy Łukasiewicz skonstruował pierwszą uliczną lampę naftową. Nie brakuje również miejsca na docenienie historii lokalnych grup ludności, jedną z nich są m.in. Łemkowie. Byli oni grupą etniczną dominującą w Beskidzie Gorlickim, zamieszkującą odcinek terenu od Osławy na wschodzie do Popradu na zachodzie. Teren wyróżnia się łagodnymi szczytami i malowniczymi dolinami, Beskidem Niskim. Magurski Park Narodowy dostępny dla zwiedzających może zachwycić przeróżnymi szlakami turystycznymi, a Szlak Architektury Drewnianej stanowią charakterystyczny akcent dla powiatu, stanowiąca ok. 1500 km obiektów architektonicznych.

Kammer Kaiser Franz, Krieger, Ignacy, Kopalnia Soli "Wieliczka", [1886] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Wielicki — Zlokalizowany w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, powiat ma ok. 428 km² terenu. Posiada 5 gmin wchodzących w skład powiatu, są to: Wieliczka, Biskupice, Gdów, Kłaj i Niepołomice. Region jest dobrze ulokowany poprzez dobrze rozwinięte sieci dróg lokalnych i ma łatwe połączenie z aglomeracją Krakowa. Największą dumą powiatu jest zdecydowanie kopalnia soli Wieliczka, która jest głównym motorem napędowym lokalnej gospodarki, przyciągając duże ilości turystów. Wpisana na listę UNESCO, oferuje trasy turystyczne po podziemnych korytarzach i komorach solnych. Sam charakter terenu jest bogaty w historię związaną z kopalnictwem i wydobywaniem minerałów. Poza tym rozwija się również w sferach rolnictwa, przedsiębiorstwa, turystyce i usługach. Na terenie gminy Kłaj znajduje się rezerwat Puszczy Niepołomickiej, gdzie swój dom ma żubr (w rezerwacie jest ich około 30), a także jest to rozległy kompleks dla bogatej fauny i flory. Powiat Wielicki może pochwalić się również Muzeum Żup Krakowskich czy Zamkiem Żupnym, który był siedzibą zarządu kopalni soli od XIII wieku.

Nowy Sącz: Rynek = Ringplatz., 1915 | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Nowosądecki — Malowniczy region położony w południowej Polsce, który ma aż 1 550 km², czyniąc go największym z powiatów w województwie małopolskim. Składa się on aż z 16 gmin, gdzie główną siedzibą jest Nowy Sącz. Region swoje początki ma już w średniowieczu, gdzie w 1292 roku założony został Nowy Sącz przez króla Wacława II, który przeniósł Sącz do wsi Kamienica. Region był ważnym ośrodkiem handlowym oraz administracyjnym, a cały powiat odgrywał istotną rolę podczas okresu I Rzeczypospolitej i zaborów. Większa część terenu tego regionu jest zajęta przez wzniesienia górskie, wyżyny, a także doliny rzeczne Dunajca. Niestety brakuje tutaj naturalnych jezior, przez co zdecydowano się na wykonanie sztucznego — jeziora Rożnowskiego. Rejon głównie stawia na rozwój w rolnictwie, łąkach i pastwiskach, handlu oraz kluczowej dla powiatu turystyce. Aktywnie działają tu również zespoły folk ludowe, muzea czy stowarzyszenia kulturalne: powiat bardzo ceni swoją bogatą historię i nie szczędzi na wsparciu inicjatyw kulturowych, czy festiwalów. Mieści się tutaj wiele uzdrowisk ze źródłami wód mineralnych np. Krynica-Zdrój, a także ogrody sensoryczne w Muszynie. Nie zabraknie także atrakcji dla osób lubiących turystykę pieszą, ponieważ powiat Nowosądecki na do zaoferowania szlaki turystyczne w Beskidzie Sądeckim oraz malowniczy Rezerwat Przyrody Biała Woda.

Bochnia: widok koszar kawaleryi od strony ulicy Kazimierza W., [1899] | Polona [dostęp 13.06.2024]

Bocheński — Powiat Bocheński jest położony w północno-zachodniej części województwa małopolskiego i posiada ok. 649 km². Graniczy on między innymi z takimi powiatami jak: Brzeski, Wielicki, Myślenicki, Limanowski i Tarnowski. W skład regionu wchodzi 9 gmin: Bochnia (gmina miejska), Bochnia (gmina miejsko-wiejska), Drwinia, Łapanów, Nowy Wiśnicz, Rzezawa, Trzciana, Żegocina i Lipnica Murowana. Siedziba powiatu ulokowana jest w Bochni. Najstarsze ślady osadnictwa w tym rejonie datowane są na XI wiek, co zostało odkryte podczas licznych badań archeologicznych. Przyniosły one również odkrycie interesujących zabytków wczesnośredniowiecznych. Na terenie rejonu bocheńskiego mieści się najstarszy założony zakład wydobywczy soli w Europie — założony w 1248 roku pod nazwą Kopalnia Soli Bochnia. Tak samo jak w Wieliczce, bocheńska kopalnia soli znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, oferując nie tylko podziemne trasy, ale i noclegi w komorach solnych. Na terenie powiatu odbywają się również ciekawe wydarzenia m.in. Międzynarodowy Festiwal Folkloru w Lipnicy Murowanej, jarmarki regionalne czy inne wydarzenia folklorystyczne. Gospodarka powiatu skupia się przede wszystkim na turystyce, rolnictwie i przemyśle.

Maków Podhalański: Skawa., 1937 | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Suski — Powiat Suski znajduje się w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, w Beskidach, i liczy sobie 685,75 km². W skład powiatu wchodzi 9 gmin, są to: Sucha Beskidzka, Jordanów, Budzów, Bystra-Sidzina, Miasto Jordanów, Maków Podhalański, Stryszawa, Zawoja i Zembrzyce. Siedzibą jest Sucha Beskidzka. Ten region jest bogaty w górzyste tereny, oferując odwiedzającym piękne widoki w postaci pasm górskich. Powiat dumnie wspiera turystykę górską i pieszą, promując krajobrazowe, przyrodnicze oraz kulturowe bogactwo terenu, stale rozwijając sieć szlaków turystycznych. Charakterystycznym miejscem dla tego regionu będzie zdecydowanie Pasmo Babiogórskie w Zawoi, gdzie na samej Babiej Górze utworzony został Babiogórski Park Narodowy. Został on włączony do sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Występują tam także rzadkie gatunki zwierząt m.in. darniówka tatrzańska czy sichrawa karpacka. Można przejść Szlakiem Architektury Drewnianej, podziwiając zabytkowe drewniane kościoły i kaplice albo odwiedzić Skansen w Sidzinie, który jest muzeum etnograficznym — powiat Suski oferuje całą gamę atrakcji oraz aktywności zarówno dla turystów jak i mieszkańców.

Brzesko: posąg św. Floryana., Better, S. Fotografie, 1911 | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Brzeski — Powiat leży w północno-wschodniej części województwa małopolskiego, który liczy 590 km² i sąsiaduje z powiatami: Tarnowskim, Bocheńskim, Proszowickim oraz Dąbrowskim. W skład powiatu Brzeskiego wchodzi 7 gmin: Brzesko, Borzęcin, Czchów, Dębno, Gnojnik, Iwkowa i Szczurowa, z czego Brzesko jest siedzibą powiatu. Region cechuje się nastawieniem na rozwój rolnictwa, przemysłu oraz handlu. Niezwykle ważną uwagę poświęca przemysłowi spożywczemu. Granice powiatu wyznacza rzeka Dunajec, jednocześnie od południowej strony powiatu ciągnie się Pogórze Wiśnickie, natomiast od północy znajduje się Kotlina Sandomierska. Jest to więc miejsce idealne na piesze wycieczki, spływy kajakowe czy przejazdy rowerem — szlaki rowerowe takie jak Euro Velo 4 i Euro Velo 11 to tylko jedne z wielu jakie powiat ma do zaoferowania dla rowerzystów. Warto również odwiedzić miejsc historyczne jak zamek w Dębnie, który jest doskonale zachowanym obiektem gotyckiej architektury obronnej, a także Kościół św. Jakuba w Brzesku.

Dabrowa Tarnowska Castle (ok. 1840) Karol Auer - Dąbrowa Tarnowska – Wikipedia, wolna encyklopedia [dostęp: 13.06.2024]

Dąbrowski — Powiat dąbrowski znajduje się w północno-wschodniej części województwa małopolskiego. Ma ok. 530 km², dzięki czemu jest jednym z najmniejszych powiatów. W swoim zasięgu ma jedynie 7 gmin: Dąbrowa Tarnowska, Bolesław, Gręboszów, Mędrzechów, Olesno, Radgoszcz i Szczucin. Siedzibą powiatu jest Dąbrowa Tarnowska. Region ceni sobie uznanie ze wszechstronnej produkcji rolnej, a także hodowli zwierząt czy malowniczych terenów. Jednocześnie jest to teren bogaty w historię, szczególnie z okresu I i II wojny światowej, upamiętniając wydarzenia miejscami pamięci narodowej. Nie ma żadnych wątpliwości, że największą atrakcją powiatu Dąbrowskiego są malowane domy w gminie Olesno — Zalipie, bo tak nazywa się wieś, jest znana z zalipińskiej sztuki malowania domów. Głównymi motywami, jakie można spotkać, są kwiaty i hafty pojawiające się na ścianach, urozmaicając wygląd chałup oraz innych budynków. Powiat jest również doskonałym miejscem na przebywanie wśród wdzięków natury, wliczając do swoich terenów Płaskowyż Tarnowski i Kotlinę Sandomierską.

Kraków: sukiennice., G.G.J., 1916 | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Krakowski — Powiat Krakowski oplata miasto na prawie gminy Kraków, od zachodu, północy oraz wschodu. Liczy 1 231 km², a w jego składzie widnieje aż 17 gmin, gdzie siedzibą regionu jest Kraków. Powiat ten prężnie rozwija się, oferując swoją różnorodność przede wszystkim w przemyśle gospodarczym, który jest zapleczem powiatu. Ze względu na bliskość do miasta Kraków, szeroko rozwinięty jest sektor turystyki, gastronomii oraz edukacji. Jednocześnie jest to teren bogaty historycznie, kulturowo, pełen malowniczych terenów i atrakcji turystycznych. To właśnie w tym powiecie można odwiedzić Ojcowski Park Narodowy, który figuruje jako najmniejszy park na terenie Polski, obfitując w jaskinie, formacji skalnych czy zamków. Nie brakuje tu także parków krajobrazowych, z czego najbardziej znane są Dolinki Krakowskie, ale region ma ich do zaoferowania znacznie więcej. Warto wspomnieć o Szlaku Orlich Gniazd, a w szczególności o Zamku w Pieskowej Skale, który zachował się jako renesansowy zabytek. Region bogaty jest w najróżniejsze wydarzenia kulturowe, sportowe, folklorowe czy festiwale i w instytucje kulturowe, które promują dziedzictwo tego terenu.

Oświęcim - ulica Kentcka = Kentcka Gasse, B.K. Sch., [1910-1917] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Oświęcimski — Powiat znajduje się w zachodniej części województwa małopolskiego, licząc niewiele ponad 406 km². W składzie terenu znajduje się 9 następujących gmin: Chełmek, Brzeszcze, Kęty, Polanka Wielka, Przeciszów, Osiek i Zator, miasto Oświęcim (siedziba gminy) oraz gmina wiejska Oświęcim. Bliskość z aglomeracją krakowską i śląską zapewnia powiatowi dobre wpływy rozwoju, w szczególności region stawia na docenienie przemysłu chemicznego, metalowego, handlu i usługach. Jest to teren stawiający na inwestycje, stale sprzyjając nowym przedsiębiorstwom. Historycznie jest to niezwykle ważne miejsce, będące ziemiami, na których w XX w. powstał jeden z największych zakładów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau. Obecnie miejsce to jest otwarte do zwiedzania, wejście do Miejsca Pamięci Auschwitz jest bezpłatne, a na obszarze zakładu jest muzeum posiadające zbiory, archiwa jednocześnie będące ośrodkiem naukowym i konserwatorskim. Choć historia terenu naznaczona jest tragicznymi wydarzeniami, sam region aktualnie prężnie rozwija się w sektorach historycznych, przyrodniczych czy kulturowych. Warto zatem odwiedzić jeszcze zamek książąt oświęcimskich pochodzący z końca XIII w., a także Dolinę Karpia, która słynie z hodowli tych ryb i z malowniczych terenów.

[Morskie Oko], Post, Karl Borromäus, [nie po 1877] | Polona [dostęp: 13.06.2024]

Tatrzański — Powiat umiejscowiony jest w południowej części województwa małopolskiego i liczy 471 km². W obrębie znajduje się jedynie 5 gmin: Zakopane, które jest siedzibą, Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko i Poronin. Region skupia się aktualnie przede wszystkim na turystyce, ale jest równie silnie związany z rolnictwem, hodowlą zwierząt czy tradycyjnymi wyrobami. Powiat oferuje swoim przyjezdnym wiele wrażeń, ze względu na bycie atrakcyjnym miejscem na wypoczynek niezależnie od pory roku — skocznie, narciarstwo i snowboarding, ulice handlowe czy kompleksy basenów to tylko zalążek tego gdzie spędzić czas. Ze względów położenia regionu, przy Tatrach na obszarze zwanym Skalnym Podhalem, teren jest bogaty w góry i wzniesienia, na których znajdują się szlaki. Jest to idealna okazja dla miłośników wycieczek górskich czy pieszych, aby odwiedzić np. Morskie Oko, Dolinę Pięciu Stawów Polskich czy Kostki Napierskiego. Sam powiat to kolebka tradycji i kultury góralskiej pielęgnowanej od wieków, gdzie żywo kultywuje się folklor tamtejszych grup etnicznych. Znane są tutaj takie wydarzenia jak Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich, Karnawał Góralski i Sabałowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej, można również odwiedzić Etnikę — galerię sztuki ludowej. Żywo działają tu zespoły regionalne, grające muzykę folklorową.

Wadowice: ulica Trybunalska., nakł. Ch. Bałamuth, 1918 | Polona [dostęp: 14.06.2024]

Wadowicki — Znajduje się w zachodniej części województwa małopolskiego, w skład powiatu wchodzi 10 gmin: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice (siedziba powiatu), Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice i Wieprz. Liczący 645 km² region skupia się przede wszystkim na rolnictwie, przemyśle (z wyszczególnieniem na maszynowy, drzewny, włókienniczy oraz obuwniczy), handlu oraz usługach. Nie da się ukryć, że najbardziej z powiatem Wadowickim może się kojarzyć jedna postać — papież Jan Paweł II. Wadowice w końcu to miejsce narodzin Karola Wojtyły, miejscowość więc cechuje rozbudowana turystyka religijna i pielgrzymkowa. Można odwiedzić jego dom rodzinny, Sanktuarium górskie na Groniu Jana Pawła II poświęcone jego osobie bądź Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej. Powiat Wadowicki jednak nie tylko samą turystyką żyje! Jest to również miejsce dla osób lubiących aktywnie spędzać czas; wycieczki piesze, małe wyciągi narciarskie, skałki wspinaczkowe, jazda konna czy spacer po Beskidzie Małym i Średnim. Każdy znajdzie coś dla siebie. Teren jest też bogaty w zabytki, jak zabytkowe drewniane kościoły, zabytkowe ruiny jak Zamek w Spytkowicach na Górze Lanckorońskiej czy średniowieczny układ urbanistyczny z drewnianymi domami w Lanckoronie.

Tarnów: ulica Wałowa = Wallgasse., 1903 | Polona [dostęp: 14.06.2024]

Tarnowski — powiat leży we wschodniej części województwa małopolskiego. Zajmuje on obszar 1 411 km², posiadając łącznie aż 16 gmin w swoim obrębie. Siedzibą powiatu jest miasto Tarnów. Gospodarka regionu opiera się głównie na rolnictwie, przemyśle i na turystyce, a w szczególności na agroturystyce i ekoturystyce. Teren nadaje się dla osób, które chcą odpocząć na łonie natury oraz spędzić czas wśród pięknych krajobrazów, powiat jest bowiem na styku dwóch krain: Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Przez region przepływają również rzeki Wisła, Dunajec i Biała. Wycieczki piesze czy rowerowe w tym regionie to czysta przyjemność oraz uciec od zgiełku miasta. Można tam znaleźć również Szlak Architektury Drewnianej, zawierający kilkanaście drewnianych kościołów. Dla spragnionych kultury dostępne są odwiedziny w Etnograficznym Muzeum Ziemi Tarnowskiej, posiadłości Ignacego Jana Paderewskiego w Kąśnej Dolnej, w zamku w Dębnie czy Dworze w Łużnej. Jeśli kogoś interesuje historia, to Powiat Tarnowski oferuje Szlak Cmentarzy Wojennych z I wojny światowej, zachowując pamięć o tamtejszych wydarzeniach.

Olkusz: rynek., , [od 1905] | Polona [dostęp: 14.06.2024]

Olkuski — Powiat Olkuski leży w północno-zachodniej części województwa małopolskiego. W składzie regionu wchodzi jedynie 6 gmin: Bukowno, Olkusz (siedziba), Wolbrom, Bolesław, Klucze i Trzyciąż, licząc ok. 622 km². Region skupia się na działalności wydobywczej, handlu i atrakcjach przyrodniczych. Krajobrazowo jest to niezmiernie bujny region, również pod względem obiektów przyrodniczych, powiat leży bowiem w zachodniej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Warto wspomnieć także o obecności Pustyni Błędowskiej, która jest największym obszarem piasku lotnego w Polsce oraz o Rezerwacie przyrody Pazurek, w którym występują unikalne formacje skalne. Szlak Orlich Gniazd jest obecny w powiecie Olkuskim w postaci ruiny zamku Rabsztyn z XIV wieku, inaczej zamek na Kruczej Skale. Siedziba powiatu, Olkusz, nazywana jest „Srebrnym Miastem”, mając silnie zakorzenioną historię górnictwa i wydobywania ołowiu oraz srebra. Do dziś ślady tradycji wydobywczej są widoczne na terenie powiatu.

Miechów: kościół = Kirche, Sanecki, Stanisław, [1918] | Polona [dostęp: 14.06.2024]

Miechowski — powiat znajduje się w jest w północnej części województwa małopolskiego, licząc mniej więcej 676 km². W obrębie powiatu znajduje się 7 gmin: Miechów, Charsznica, Gołcza, Kozłów, Książ Wielki, Racławice i Słaboszów, z czego Miechów jest siedzibą regionu. Teren rozwija ochoczo rolnictwo, które dobrze się przyjęło ze względu na korzystne warunki środowiska i dobrą glebę. Wspierane są także sektory usług, turystyki i atrakcji, stawiając na agroturystykę czy ekoturystykę. Na terenie powiatu Miechowskiego powstało, aż 9 rezerwatów przyrody, a także 21 Specjalnych Obszarów Ochrony w celach prezerwacji występujących tam zagrożonych gatunków roślin. Region więc nastawiony jest na dbanie o swoje środowisko, zwiększając świadomość mieszkańców. Znajdują się tam również atrakcyjne zabytki, takie jak Szlak Architektury Drewnianej, Bazylika Grobu Bożego w Miechowie, która jest ważnym miejscem pielgrzymkowym, Dworek w Racławicach czy Muzeum ziemi Miechowskiej. Słynnym miejscem w powiecie są Racławice, gdzie w 1794 roku odbyła się Bitwa pod Racławicami. Znajduje się tam również Dworek Racławicki, który jest dostępny do odwiedzenia jako muzeum poświęcone Tadeuszowi Kościuszce oraz słynnej bitwie.

Limanowa: widok ogólny., T. Biel, 1930 | Polona [dostęp: 14.06.2024]

Limanowski — Powiat Limanowski położony jest w południowej części województwa małopolskiego, mierząc 951 km² i składa się z 12 gmin. Siedziba znajduje się w mieście Limanowa. W dużym stopniu rozwinięte jest tutaj rolnictwo, turystyka i przemysł spożywczy, będąc regionem znanym z sadownictwa czy produkcji produktów mlecznych. Powiat jest głównie terenem górzystym, charakteryzując się obecnością takich pasm jak np. Beskid Wyspowy, Gorce i Pogórze, które są wizytówką powiatu i z łatwością można obserwować z nich panoramę Tatr. Znajduje się tam również między innymi Gorczańskim Parkiem Narodowym oraz Rezerwat Przyrody Mogielica. Jest to więc doskonałe miejsce dla osób lubujących się w wycieczkach pieszych czy górskich, chcący odpocząć od zgiełku miasta i oddać się wycieczkom. Z pewnością warto zajrzeć do Bazyliki Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej, która jest kościołem wybudowanym w stylu neogotyckim.

Zmiany powiatów na przestrzeni ostatnich lat

Powiaty nieustannie zmieniały się na przestrzeni lat, począwszy od XVII w. kiedy to uzyskały pełną hierarchię urzędu ziemskiego. W następujących rozbiorach wprowadzono rozwiązania podobne państwom zaborczym, funkcjonując pod ograniczonymi możliwościami. Księstwo Warszawskie natomiast wprowadziły inny rodzaj jednostek podziału: do gmin miejskich i wiejskich oraz powiatów dołączyła jednostka departamentów. Niedługo po Księstwie Warszawskim, w Królestwie Polskim zaczęto łączyć powiaty, które tworzyły obwody, ale równie szybko zrezygnowano z tej decyzji i przywrócono dawną hierarchię. Aż do wybuchu I wojny światowej, z niewielkimi zmianami, udało się utrzymać 85 powiatów. Ważnym dokumentem była Konstytucja z 1921 r. kiedy w próbie ulepszenia administracji polskiej zatwierdzono podział na znane nam już dziś województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie. Lata 20 odznaczają się podzieleniem na 281 powiatów, zaś lata 30 wprowadziły sieć powiatów (264 powiaty, 23 grodzkie). W roku 1944 r. niemiecki podział administracyjny został zastąpiony, a zajęto się powrotem do stanu administracji sprzed wojny. Jednostka została jednak zniesiona w 1975 roku, licząc na tamten moment 390 powiatów łącznie, aby powrócić do dwustopniowego podziału składającego się z województwa i gmin.

W końcu w 1999 roku weszła reforma poprzedniego stanu podziału administracji i powiaty wróciły, aby utworzyć obecnie nam znany trzystopniowy podział na województwa, powiaty i gminy.

Etnografia

Niezwykłą różnorodność powiatów małopolski stanowią przede wszystkim ludzie, którzy zamieszkują ten malowniczy region. Nadal można doświadczyć dawnych tradycji bądź zapoznać się z bujną historią poprzez kulturę ludową, trzymająca pamięć o bogactwie Małopolski i ich mieszkańcach. Pomimo wielu zachodzących zmian w granicach powiatów, przymusowych wysiedleń czy trudnych sytuacji politycznych region stał się bogatszy kulturowo oraz etnograficznie, tworząc swego rodzaju ludową, geograficzną sieć.

Do najliczniejszej grupy etnograficznej należą Krakowiacy (Wschodni i Zachodni), którzy zajmują całkiem spory teren północnej części małopolski. Zaraz pod Krakowiakami znajduje się tzw. Pas Lachowski, który jest regionem dla grup takich jak: Lachy Szczyrzyckie, Limanowskie i Sądeckie. Z lachami od wschodu sąsiaduje największa grupa podkarpacka, Pogórzanie (Wschodni i zachodni). Zaraz pod nimi swój region posiadają Łemkowie, którzy składali się z wysiedlonej na tereny Polski ludności ukraińskiej i ruską. Jedną z najliczniejszych grup na terenie Małopolski zdecydowanie są Górale, którzy zasiedlają południową część województwa. Każda z grup góralskich posiada swój własny region, wśród nich wyróżniamy grupy takie jak: Górale Żywieccy, Babiogórscy, Kliszczaccy, Zagórzańscy, Orawscy, Podhalańscy, Ochotniccy, Sądeccy, Spiscy, Pienińscy, Szczawniccy, Pienińscy i Nadpopradzcy. Pomiędzy regionami góralskimi swoje miejsce znalazła również Ruś Szlachtowska.

Miasta Powiatowe Małopolski

Wśród powiatów wyróżnić można te zwyczajne, nazywane ziemskimi, ale istnieją również miasta na prawie powiatu, nazywane grodzkimi. Oznacza to mniej więcej tyle, że obszary, które posiadają ten status, są zdolne do pełnienia takich samych funkcji administracyjnych jak powiaty ziemskie. W Małopolsce obecne są 3 miasta powiatowe: Kraków, Nowy Sącz i Tarnów.

Kraków — jedno z najstarszych miast w kraju, położone w południowej części Polski nad rzeką Wisłą. Znane głównie z legendy o Smoku Wawelskim, obwarzanków, lajkonika oraz zamku Wawel, miasto szczyci się szeroko rozwiniętą sferą kulturową, turystyczną, gastronomiczną czy edukacyjną. Teren Krakowa liczy 327 km² i występują na nim 4 obszary administracyjne — Śródmieście, Krowodrza, Podgórze, Nowa Huta, łącznie będąc podzielonym na 18 dzielnic. Kraków swoją historią sięga już do VII wieku, gdzie właśnie na wzgórzu Wawel pojawiały się pierwsze oznaki osadnictwa, natomiast prawo magdeburskie nadało tej miejscowości moc przywileju lokacyjnego 5 czerwca 1257 r. W XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego miejscowość rozkwitła, a w okresie panowania Jagiellonów, Kraków stał się kolebką zarówno kultury jak i edukacji. W mieście bowiem znajduje się jeden z najstarszych uniwersytetów, Uniwersytet Jagielloński, który założony został w 1364 roku. Będąc blisko Kotliny Sandomierskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nie brakuje tu także malowniczych widoków oraz mnóstwa zabytków wartych zobaczenia. Szeroko rozwinięta sfera kulturowa oferuje wiele ciekawych muzeów, teatrów, filharmonii i galerii sztuki, które mogą zachwycić swoimi wystawami, przedstawieniami czy wystawami sztuki. Obowiązkowo zobaczyć również trzeba pomnik Smoka Wawelskiego oraz jego jaskinię pod Wawelem!

Nowy Sącz — położone w południowej Polsce miasto na prawach powiatu, leżące w dolinie rzeki Dunajec i otoczone Beskidem Sądeckim. Zamieszkiwany przez ponad 80 tys. mieszkańców, czyni go trzecim pod względem ludności miastem w Małopolsce. Stolica Sądecczyzny swój początek ma 8 listopada 1292 roku, kiedy to Wacław II Czeski oficjalnie ulokował miasto na terenie biskupiej wsi Kamienica. W późniejszych latach przyszły król Polski starannie rozwijał miejscowość, pielęgnując Nowy sącz jako ośrodek handlu poprzez połączenie szlakiem z Węgrami. Za czasów Kazimierza Wielkiego miasto postawiło zamek królewski, a także mury obronne. Miejscowość doznała wielu strat i rzucanych nóg pod nogi jednak nigdy nie straciła swojego statusu kolebki handlu oraz gospodarki, będąc drugim najsprawniej działającym po Krakowie miastem. Miejscowość jest również nacechowana funkcjami terytorialnymi i sądowniczymi, przyjmując tę rolę od panowania Jagiellonów, aż po rozbiory. Aktualnie Nowy Sącz nadal prężnie się rozwija, oferując zwiedzającym wiele możliwości. Miasto szczyci się rynkiem głównym, które jest sercem miasta i posiada zabytkowy ratusz, Bazyliką św. Małgorzaty czy Miasteczkiem Galicyjskim. Warto odwiedzić również ruiny Zamku Królewskiego, czy spojrzeć na wiekowe już mury obronne. Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu świetnie nada się dla osób chcących bliżej poznać historię tego regionu.

Tarnów — Położone jest w południowo-wschodniej Polsce, tuż przy ujściu rzeki Białej do Dunajca, zajmując powierzchnię 72,34 km² i będąc zamieszkiwanym przez ok. 110 tysięcy mieszkańców. Początek miasta można datować na 1124 r., jest to jedna z najwcześniejszych wzmianek o Tarnowie, mówiąca o nadaniu oficjalnej nazwy przez władającym w tamtym okresie opactwie benedyktynów. Istniał również podział miasta na Tarnów Wielki i Mały, który został zniesiony pod koniec lat dwudziestych XIV wieku, kiedy Spycimira Leliwitę uzyskał zgodę przywilej lokacyjny od samego króla Władysława Łokietka. Niezaprzeczalnie najlepszym okresem dla miasta był XVI wiek, który odznaczył się rozwojem i rozkwitem pod rządami ówczesnych rodzin tarnowskich. Tarnów więc obecnie jest silnie rozwijającym się miastem, zwracający uwagę na rozwój przemysłów takich jak budowlany i chemicznym czy handlu spożywczego. Leżąc na pograniczu Niziny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego nadaje się na wypoczynek na świeżym powietrzu, zachwycając swoimi malowniczymi okolicami. Z zabytków warto odwiedzić gotycką Bazylikę katedralną Narodzenia NMP z XIV wieku — Tarnów ma wiele obiektów sakralnych, a także kompleks willi m.in. w Gumniskach czy Mościcach.

Herby powiatów Małopolskich

Powiat Myślenicki

Na tarczy herbu powiatu Myślenickiego znajduje się, na czerwonym tle, srebrne drzewo o trzech gałęziach, zakończone łącznie dziewięcioma listkami. Umiejscowione jest ono na pagórku, na samym środku herbu. Po bokach widnieją zwrócone ku drzewu orły (typ klejnotowy), które ukoronowane są złotymi koronami i wyciągają swoje szpony w stronę pnia. Orły symbolizują przynależność powiatu do województwa małopolskiego, drzewo zaś nawiązuje do herbu Myślenic, siedziby powiatu, które na swojej własnej tarczy posiada drzewo. Prawdopodobnie dziewięć listków na gałęziach ma przedstawiać liczbę gmin wchodzących w skład powiatu Myślenickiego.

Powiat Nowotarski

Herb powiatu Nowotarskiego jest jednym z czterech herbów Małopolski, które nie używają orła w swojej symbolice. Prosty i minimalistyczny design został wprowadzony do identyfikacji wizualnej powiatu już w 2000 roku. Pomimo braku orła, można wyróżnić dwa przedmioty wybijające się na czerwonym tle — korona i berło w kolorze złota.

Korona ułożona w lewej, górnej części tarczowej herbu nawiązuje swoim wyglądem do grobowej korony Kazimierza Wielkiego. Uhonorowany został przez powiat, dzięki swoim zasługom dla rozwoju miast oraz wsi na tych terenach, aktywnie promując Nowotarszczyznę i przyczyniając się do poprawy sytuacji tamtejszej ludności.

Berło natomiast ma symbolizować pewne wydarzenie, które odbyło się w Sanktuarium Maryjnym w miejscowości Ludźmierz. Specjalnie zostało one uwiecznione w pozycji przekrzywionej, aby uwiecznić moment pewnej koronacji odbytej 15 sierpnia 1968 roku. Autor herbu, Marcin Ozorowski, nawiązał do koronacji Matki Boskiej, podczas której trzymane w rękach figurki berło osunęło się i miało spaść. Obecny na koronacji biskup krakowski, Karol Wojtyła, pochwycił jednak berło w locie powstrzymując je od rozlecenia się na kawałki.

Powiat Chrzanowski

Powiatu Chrzanowski prezentuje się jako podzielony na dwie połowy herb z dwoma postaciami. Po lewej stronie znaleźć można wizerunek pół orła, noszącego złotą koronę oraz przepaskę na czerwonym tle, natomiast prawa strona prezentuje postać św. Mikołaja trzymającego złote kule oraz pastorał. Odziany w czerwień, odznacza się na niebieskim tle.

Orzeł w swojej symbolice ma nawiązywać przynależność powiatu do województwa małopolskiego i jego historycznego herbu. Św. Mikołaj został uwieczniony ze względów na przyjęcie tej postaci jako patrona miejscowego kościoła, jednocześnie pojawiając się na pieczęciach, już z XVI i XVII wieku, i użytkowanych aż do rozbiorów. Św. Mikołaj swoje pojawienie się zawdzięcza także poprzedniej wersji herbu, który używany był jeszcze przed włączeniem miasta do Księstwa Warszawskiego. Przedstawiał on postać świętego na błękitnym tle, wraz ze strojem pontyfikalnym oraz czerwoną tarczą z godłem Półkoziców. Aktualną wersję herbu wprowadzono w 2000 roku.

Powiat Gorlicki

Herb powiatu Gorlickiego, którego autorami są Zenon Piech, Wojciech Drelicharz i Barbara Widłak, przedstawia dwie głowy zwierząt zwrócone ku sobie. Na czerwonym tle, po lewej stronie wyróżnia się ukoronowany orzeł z widocznym językiem o kolorze złotym. Po prawej stronie widnieje srebrzysty lew, który zieje swym ognistym płomieniem w stronę orła.

Orzeł jest bezpośrednim nawiązaniem do godła województwa małopolskiego. Lew natomiast pochodzi od herbu dawnych właścicieli Gorlic — rodu Karwacjanów. Był on znakiem rodowym założycieli miasta i pojawiał się na pieczęciach od 1535 roku, aż po 1786 rok.

Powiat Wielicki

Powiat Wielicki przedstawia swój herb głównie w kolorystyce czerwonej, złotej i białej. Na czerwonym tle widoczna jest sylwetka ukoronowanego w złotą koronę orła, który rozpościera skrzydła. Na samej piersi zwierzęcia dostrzec można trzy narzędzia pracy górniczej, ustawione pionowo w kolorze złota. Nawiązują one bezpośrednio do herbu miasta Wieliczka, na którym znajdują się owe narzędzia: obustronny młot “postół”, a po bokach dwa kilofy. Jest to odniesienie do tradycji górniczej miasta. W swoich złotych szponach orzeł trzyma również dwa wieńce: po lewej stronie — złoty dębowy, a po prawej — srebrny laurowy. Pierwszy wieniec przedstawia trudy i cierpienia narodu, jakie spadły na naród oraz na walczących o wolną Polskę synów. Drugi ma przedstawiać zwycięstwo i poległych, którzy nie bali się oddać życia za wolny kraj.

W swojej symbolice herb powiatu Wielickiego nawiązuje do trzech innych herbów. Są to: herb województwa małopolskiego, orła z powstania krakowskiego (1846 r.) i do wspomnianego wcześniej herbu miasta Wieliczka.

Powiat Nowosądecki

Drugi z czterech herbów małopolski, które nie posiadają w swojej symbolice białego orła. Tarcza podzielona została na dwie części, prezentując po swojej lewej stronie trzy czerwone pasy idące na przemian ze złotymi. Po prawej stronie natomiast znajdują się trzy rzędy, po trzy złote gwiazdy w każdym. Identyfikacja wizualna herbu została stworzona zgodnie ze średniowiecznymi zasadami heraldyki, która mówiła o jednej barwie oraz jednym metalu na herbie — tutaj czerwień oraz złoto.

Herb tak naprawdę miał swój początek w bardzo wczesnej historii tego regionu. Niestety najwcześniejsze wzmianki pochodziły z połowy XVI wieku, które i tak są już stosunkowo późne. Marcin Bieleski, historyk, opisał widziany herb na chorągwi obecnej przy pogrzebie Zygmunta Starego w 1548 roku.

Powiat Bocheński

Herb powiatu Bocheńskiego, który został wprowadzony w roku 2000, cechuje się podzieleniem na cztery części w obrębie tarczy. Górne, prawe pole przedstawia złote narzędzia górnicze na niebieskim tle, co nawiązuje do herbu Bochni — jednego z najstarszych miast Małopolski. Tuż obok znajduje się ukoronowany orzeł biały wraz ze złotą przepaską, symbolizujący czasy Kazimierza Wielkiego. Pod narzędziami znajduje się drugi orzeł, będący symbolem na herbie województwa małopolskiego. Obok natomiast na błękitnym tle znajduje się dziewięć kamieni szlachetnych w kolorze złota.

Najprawdopodobniej kamienie szlachetne mają symbolizować dziewięć gmin, które wchodzą w skład powiatu, jednocześnie będąc przypomnieniem o “złotym wieku” Polski. Powiat Bocheński stawia również na zabytki i dziedzictwo historyczno-kulturowe w obrębie jego terenu, dlatego herb zawiera w sobie narzędzia (liczne odkrycia archeologiczne) i kamienie.

Powiat Suski

Herb powiatu Suskiego składa się z czterech widocznych symboli. Na samym środku, na czerwonym tle, można zauważyć orła białego z wysuniętym językiem i w złotej koronie (nawiązanie do herbu małopolski). Po jego bokach znajdują się złote drzewa — świerki, które symbolizują bujne lasy tego regionu. Pod nimi zauważyć można trzy belki nawiązujące do trzech miast powiatowych: Sucha Beskidzka, Maków Podhalański oraz Jordanów. Co więcej, belki zostały ujęte w herbie ze względów na używanie tego znaku przez rodzinę arystokratyczną, która władała „państwem Suskim” od XVI w. do XVIII w. Herb ten nosił nazwę Korczak.

Powiat Brzeski

Na pierwszy rzut oka można powiedzieć, że powiat Brzeski ma w swojej symbolice białego orła na czerwonym tle. Nie jest to mylne założenie, ponieważ znajduje się tutaj orzeł — a przynajmniej w części. Na herbie można zauważyć, ujętego od poziomu szyi, srebrnego gryfa, natomiast skrzydło należy do orła, który nawiązuje do herbu województwa małopolskiego. Jest ono zaopatrzone w złotą przepaskę zakończoną trójliściem.

Autorzy herbu, Wojciech Drelicharz, Zenon Piech i Barbara Widłak, uzasadnili wybór drzewa, chcąc zawrzeć kilka stuleci przynależności terytorialnej powiatu Brzeskiego do Małopolski.

Powiat Dąbrowski

Tarcza herbu, hiszpańska, zawiera dwa główne symbole na czerwonym tle — orzeł i drzewo dębowe. Srebrne zwierzę uwiecznione jest od piersi wzwyż, położone nad drzewem. Symbolizuje ono związek powiatu z województwem małopolskim. Złoty dęb, o trzech liściach i czterech żołędziach natomiast nawiązuje do nazwy powiatu, która pochodzi od Dąbrowy, czyli dębowego lasu zlokalizowanego na terenie regionu.

Powiat Krakowski

Krakowski herb przedstawia złotą, ukoronowaną głowę orła białego, o wystawionym złotym języku z dzioba. Według powiatu Krakowskiego tracza ma wyrażać, dzięki zasadom heraldycznym, bogactwo terytorialnej tradycji tego regionu, odwołując się do symboli najwyższych wartości narodowych. Zdecydowano się także na zwykłe przedstawienie orła, aby wyrazić bezpośrednie nawiązanie do herbu województwa Krakowskiego.

Powiat Oświęcimski

Herb powiatu Oświęcimskiego wyróżnia się swoją dość przytłumioną kolorystyką. Na szarym tle umiejscowiony został czarny orzeł, który posiada kolorowy akcent w formie złotych szponów, języka i dzioba. Dodatkowo na piersi zwierzęta widoczna jest złota litera “O”. Tarcza nawiązuje do wersji herbu Księstwa Oświęcimskiego z przełomu XVI wieku, która przed włączeniem do Królestwa Polskiego oraz w okresie przynależności do Korony Czeskiej prezentowała niekorowanego, czarnego orła.

Powiat Proszowicki

Trzeci z czterech herbów powiatów Małopolski, na którym nie widnieje wizerunek orła białego. Tarcza przedstawia trzy symbole, znajdujące się na czerwonym tle. Od dołu zauważyć można złoty kłos postawiony pionowo, przysłonięty skrzyżowanymi kosami. Kłos nawiązuje do rolniczego aspektu powiatu, natomiast dwie kosy są przypomnieniem o insurekcji kościuszkowskiej. Na samej górze prezentuje się złota korona symbolizująca nadanie praw miejskim Proszowickim przez Kazimierza Wielkiego w 1358 roku. Pośrodku natomiast znajduje się krzywaść ze złotym krzyżykiem na szczycie, która nawiązuje do przepływającej przez powiat rzekę Szreniawę (pojawia się ona również w herbie o nazwie Szreniawa).

Powiat Tatrzański

Ostatni z czterech herbów, które nie posiadają orła w swojej symbolice. Na tarczy widoczna jest postać, Matki Boskiej Jaworzyńskiej, wybijającej się na pierwszy plan. Tuż za nią widnieje góralska parzenica na tle góry Giewont — herb odzwierciedla dziedzictwo kulturowe regionu, uwzględniając parzenice, łącząc ze sobą elementy religijne jak i lokalnego krajobrazu.

Powiat Wadowicki

Na herbie powiatu Wadowickiego, na czerwonym tle, widoczny jest ukoronowany orzeł biały z rozłożonymi skrzydłami, które uwiecznione są ze złotą przepaską zakończoną trójliściem. W szponach ptak trzyma dwa wielkie klucze — złoty i srebrny. Orzeł jest nawiązaniem do powiatu Wadowickiego jako część małopolski, na natomiast klucze, a dokładnie papieskie, nawiązują do herbu Państwa Watykanu. Jest to również nawiązanie do urodzonego w Wadowicach papieża Jana Pawła II.

Powiat Tarnowski

Herb powiatu Tarnowskiego przedstawia, na czerwonym tle, ukoronowanego pół orła rozpościerającego skrzydła. Zwierzę przysłania sześcioramienna złota gwiazda, która znajduje się na jego piersi, a tuż pod znajduje się złoty półksiężyc.

Powiat Olkuski

Powiat Olkuski posiada herb, na którym widoczne są trzy orły, z rozpościerającymi się skrzydłami o złotych szponach, koronach, dziobach i przepaskami zakończonymi trójliściem na czerwonym tle. Układ herbu został ustalony w formie 2:1. Trzy orły na tarczy nawiązują do szlaku orlich gniazd, natomiast sam wizerunek orła nawiązuje do przynależności do województwa małopolskiego.

Powiat Miechowski

Na tarczy widoczny jest ukoronowany orzeł biały, dumnie prezentujący swoją postawę i zwrócony swym złotym dziobem w lewo. Trzyma on w swych złotych szponach dwie skrzyżowane szable o srebrnym kolorze i sztychem ku górze, wystawiając język. Na piersi orła znajduje się podwójny czerwony krzyż.

Czerwony krzyż lotaryński jest nawiązaniem do Zakonu Bożogrobców, którzy przez 8 wieków władali terenami powiatu Miechowskiego. Jednocześnie orzeł wzorowany jest na symbolu używanym podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku.

Powiat Limanowski

Na herbie powiatu Limanowskiego widoczny jest na czerwonym polu w górnej części ukoronowany orzeł, ze złotymi przepaskami zakończonymi trójliściem na skrzydłach. Pod złotymi szponami zwierzęcia znajduje się drzewo w tym samym kolorze.

Orzeł obecny na tarczy świadczy o lokalizacji powiatu w województwie małopolskim. Złote drzewo zaś nawiązuje do złotej polskiej jesieni, co powiat skutecznie wykorzystuje przy promocji swojego regionu. Powiat znany jest również z sadownictwa, dlatego uwzględnione drzewo na tarczy dopełnia identyfikację wizualną tej części małopolski.