Redyk

Redyk
Redyk jest wyjątkowym okresem w życiu mieszkańców gór, łączący tradycję ze współczesnością. To czas, kiedy wiosną stada owiec są prowadzone na górskie hale i sprowadzane z powrotem do gospodarstw jesienią. Wiosenny redyk zazwyczaj rozpoczyna się po 23 kwietnia, choć zmiany klimatyczne sprawiają, że często odbywa się wcześniej. Zgodnie z tradycją, owce wyprowadzane są na pastwiska w dzień św. Wojciecha, a wracają do gospodarstw 29 września, w dzień św. Michała.
Redyk jest spędem owiec z hal, podczas którego bacowie zbierają owce w jednym miejscu, by następnie oddać je ich właścicielom na zimę. Jest to malownicze i widowiskowe wydarzenie, gdzie można zobaczyć morze pędzących owiec, słyszeć dzwonienie dzwoneczków i obserwować, jak bacowie i juhasi prowadzą swoje stada. Jesienne redyki, zwane również osadami, to uroczysty powrót owiec i pasterzy do wiosek. Taki przemarsz ma niejednokrotnie uroczysty charakter, a schodzący bacowie i juhasi są serdecznie witani w swoich wsiach.
Tradycyjne obrzędy towarzyszące redykowi są bogate i symboliczne. Kiedy baca dociera z owcami na halę, rozpala ognisko w bacówce, które musi płonąć przez cały sezon, gdyż jego zgaśnięcie może przynieść zły omen. Na polanie umieszcza się jodłową gałąź, zwaną mojką, która symbolizuje zdrowie i siłę dla wszystkich obecnych na hali. Owce są zaganiane wokół mojki trzy razy, aby zjednoczyć je w jedną grupę i zapobiec ucieczkom pojedynczych zwierząt. Baca, używając soli, prowadzi owce za sobą, a juhasi, wspomagani psami pasterskimi i gwizdami, pilnują porządku w stadzie.
Modlitwa za szczęście i pomyślność jest kolejnym ważnym elementem redyku. Baca stoi wśród owiec, a obok niego klęczą juhasi, odmawiając wspólnie modlitwy takie jak Ojcze Nasz i Zdrowaś Maryjo.
Liczenie owiec to istotny moment podczas redyku. Owce są wpuszczane pojedynczo do koszaru, a juhasi odcinają kreski na desce za każdą dziesiątkę owiec, aby dokładnie zliczyć stado. Kilku juhasów jest zaangażowanych w liczenie, aby uniknąć pomyłek, co ma duże znaczenie przy późniejszym rozliczaniu się z gospodarzami.
Pomimo uroku i tradycji, współczesne redyki stają przed wyzwaniami. Bacowie narzekają na brak chętnych do pracy juhasów, którzy nie tylko pilnują powierzonych im owiec, ale również doją je i wyrabiają ser. Współczesne technologie i praktyki również zmieniają oblicze redyku. Niektórzy bacowie korzystają z pomocy psów pasterskich, takich jak border collie, które są doskonałymi pomocnikami i mogą w dużym stopniu zastąpić pracę juhasów.
Redyk traktowany jest także jako atrakcja turystyczna, która przyciąga odwiedzających m.in. na Podhale i do Pienin. Wędrujące owce są widokiem, który można podziwiać, przejeżdżając przez góralskie miejscowości wiosną lub jesienią. W tym czasie każda bacówka organizuje transport owiec w odmienny sposób – jedni prowadzą stada przez ulice i góry, podczas gdy inni decydują się na przewóz ciężarówkami. Czasami, w trakcie sezonu wypasowego, bacowie przemieszczają stada między różnymi miejscami wypasu, co może prowadzić do "korków" na drogach z powodu przechodzących owiec.
Jesienne redyki często są połączone z lokalnymi świętami i imprezami. Tradycyjnie, jesienne zejście z hal to radosne wydarzenie, związane z podsumowaniem sezonu wypasowego i jego udanym zakończeniem. Obecnie ten zwyczaj powraca w nowoczesnej formie, z towarzyszącymi mu kapelami, konną eskortą i festynami po przemarszu. Wydarzenia te promują tradycje góralskie, ekologiczne produkty rolnicze oraz regionalne i tradycyjne specjały, takie jak bryndza podhalańska, oscypek, redykołka czy jagnięcina podhalańska. Przykładem jest coroczna impreza w Szczawnicy, która stała się cyklicznym świętem.
Udział w redyku to niezapomniane przeżycie, które każdy mieszkaniec i turysta powinien choć raz doświadczyć. To wydarzenie, które łączy przeszłość z teraźniejszością, pokazując piękno i trud życia w górach oraz pielęgnowanie tradycji, które przetrwały przez pokolenia.
Bibliografia:
Szymon Bafia, Uroczysty redyk tysiąca owiec przeszedł z Pienin ulicami Szczawnicy, (dostęp: 14.10.2023) https://krakow.tvp.pl/73422645/uroczysty-redyk-tysiaca-owiec-przeszedl-z-pienin-ulicami-szczawnicy
Stada owiec na górskich ulicach. Trwa jesienny redyk w Tatrach i Pieninach [ZDJĘCIA, WIDEO] (dostęp: 12.10.2020) https://krakow.eska.pl/stada-owiec-wylaly-sie-na-gorskie-ulice-rozpoczyna-sie-jesienny-redyk-zdjecia-wideo-aa-FDj8-aX3U-yY4z.html
Redyk – co to znaczy, kiedy się odbywa i gdzie można zobaczyć na żywo, Przewodnik pieniński, Przewodnik górski Jakub Wolski https://przewodnikpieninski.pl/redyk/
Redyk - wprowadzenie owiec na pastwisko, (dostęp: 04.04.2013) http://naludowo.pl/kultura-ludowa/wiosna-obrzedy-zwyczaje-ludowe/redyk-wiosenny-jesienny-zwyczaj-tradycja-wyprowadzenie-owiec-na-pastwisko-hale-polane.html
Zdjęcie - "Zakopane owce" - autor Józef Turek, licencja CC0 Public Domain, data dostępu: 11/10/2024 Domena: Polona.pl