Rozalia Barańska-Dzięciołowska

Rozalia Barańska-Dzięciołowska



Św. Barbara wśród lilii, autor: Rozalia Barańska-Dzięciołowska, Archiwa Państwowe, https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/197345/

Rozalia Barańska-Dzięciołowska była znakomitą polską malarką ludową, która przyszła na świat 28 kwietnia 1907 roku w Zalipiu. Po ślubie w 1935 roku zamieszkała we wsi Lubiczko, znajdującej się w województwie małopolskim. Jej wykształcenie zakończyło się na czterech klasach szkoły podstawowej, ale mimo tego brak formalnej edukacji nie przeszkodził jej w rozwijaniu talentu artystycznego. Rozalia, będąc dzieckiem, wspierała swoją matkę i siostry w malowaniu wnętrz oraz dekorowaniu ich bogato zdobionymi kartonami kwiatowymi. Jej zamiłowanie do malowania oraz wrodzony talent sprawiły, że jej kwiatowe kompozycje cieszyły się dużym uznaniem.

W 1928 roku twórczością Rozalii zainteresował się Tadeusz Seweryn, pracownik, a później dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Dzięki niemu jej prace znalazły się w zbiorach tego muzeum. Tadeusz Seweryn dostrzegł jej wyjątkowe zdolności i próbował namówić ją do kontynuowania nauki artystycznej. Niestety, ojciec Rozalii nie zgodził się na ten krok. Mimo to, Seweryn przekonał ją do pomalowania sali w seminarium żeńskim im. Bł. Kingi w Tarnowie w 1934 roku oraz do tworzenia obrazów przedstawiających świętych. W okresie międzywojennym Rozalia namalowała kilka takich obrazów, z których siedem znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Prace Rozalii znajdują się również w Narodowym Archiwum Cyfrowym, co świadczy o ich znaczeniu i wartości dla polskiego dziedzictwa kulturowego. Jednym z takich dzieł jest obraz zatytułowany "Św. Barbara wśród lilii", który ma głębokie znaczenie zarówno artystyczne, jak i symboliczne. Święta Barbara jest jedną z najbardziej czczonych świętych w tradycji chrześcijańskiej, szczególnie wśród górników, a lilie są kwiatami kojarzonymi z czystością, niewinnością i duchową doskonałością. Dla Rozalii, która czerpała inspirację z lokalnej tradycji i pobożności, wizerunek świętej Barbary otoczonej liliami mógł być wyrazem jej głębokiej religijności oraz oddania wierzeniom i wartościom swojej społeczności. Obraz ten nie tylko ilustruje jej umiejętności malarskie, ale również odzwierciedla jej zdolność do harmonijnego łączenia elementów sakralnych z ludowymi motywami kwiatowymi, co stanowiło charakterystyczną cechę jej twórczości. Prace Rozalii zostały również opublikowane w książce Tadeusza Seweryna "Polskie malarstwo ludowe" wydanej w Krakowie w 1937 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej Rozalia wzięła udział w pierwszym konkursie malowanek w Zalipiu w 1948 roku, który miał na celu odnowienie tradycji ludowego malarstwa tego regionu. W kolejnych konkursach jednak już nie uczestniczyła, ponieważ mieszkała poza Zalipiem. W tamtym czasie malowała głównie dla rodziny i znajomych, rzadziej oddając się swojej pasji. Jej prace z okresu przedwojennego zostały zaprezentowane w 1965 roku na wystawie "Inni. Od Nikifora do Głowackiej" w warszawskiej Zachęcie. Wzbudziły one duże zainteresowanie i na nowo przyciągnęły uwagę kolekcjonerów i muzeów. Rozalia otrzymała liczne zamówienia na swoje prace, ale malowała niewiele z powodu obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa i pogarszającego się wzroku. Kontynuowała tworzenie do około 1981-1982 roku.

W twórczości Rozalii Barańskiej-Dzięciołowskiej wyróżnić można trzy okresy. Pierwszy, trwający do około 1932 roku, obejmuje głównie malowanki kwiatowe. Drugi, przypadający na lata trzydzieste XX wieku, to czas, kiedy tworzyła obrazy świętych otoczonych bukietami kwiatów. Trzeci okres, szczególnie aktywny w latach 70-tych, obejmuje obrazy świętych oraz sceny biblijne z dookólnymi bordiurami kwiatowymi.

Prace Rozalii były prezentowane na ponad 20 wystawach zarówno w kraju, jak i za granicą, między innymi w: Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie, Tarnowie, a także w: Anglii, Jugosławii, Włoszech, Szwajcarii i Niemczech. Jej obrazy znajdują się w zbiorach muzeów w Krakowie, Warszawie i Tarnowie oraz w prywatnych kolekcjach, w tym w Pawilonie Wystawowym Polskiej Sztuki Ludowej w Otrębusach. W 1985 roku Rozalia została uhonorowana nagrodą im. Oskara Kolberga, której jednak nie mogła odebrać osobiście z powodu pogarszającego się stanu zdrowia.

Rozalia Barańska-Dzięciołowska zmarła 10 lipca 1995 roku i została pochowana na cmentarzu parafialnym w Gręboszowie. Jej życie i twórczość są świadectwem niezwykłego talentu oraz zaangażowania w rozwijanie i podtrzymywanie polskiej tradycji ludowej.

Bibliografia:

Marian Pokropek, Rozalia Barańska-Dzięciołowska, nagrodakolberg.pl https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-rozalia_baranska___dzieciolowska

Archiwa Państwowe, "Św. Barbara wśród lilii", https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/197345/