Utalentowana artystka specjalizująca się w malarstwie na szkle, silnie związana z ludowością oraz kulturą góralską. Jej prace przedstawiały najróżniejsze motywy zakorzenione głęboko w folklorze Podhala, oprawione w barwne kolory i czerpiące inspiracje od starych mistrzów. Ta niesamowita artystka, która zgłębiała różne techniki na własną rękę, stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych artystycznych postaci tego regionu.

Ewelina Pęksowa / źródło: https://zgstl.pl/tworcy_ludowi/ewelina-peksowa-1923-2015/ 

Krótki życiorys artystki

Ewelina Pęksowa przyszła na świat 18 października 1932 roku w Zakopanem, w rodzinie podhalańskiego wytwórcy nart oraz pamiątek Stanisława Zubka. Młodość przeżyła wśród działań ojca, który zajmował się rzeźbieniem mebli i swoją pasją zaraził również córkę. Pęksowa uczyła się, poznając tajniki drewna, tworząc między innymi szopki, kapliczki czy Madonny. W końcu nadszedł również też czas, aby zająć się własnym rzemiosłem, aby następnie odkryć radość z malarstwa na szkle.

„Miłość do sztuki wynosi się z domu rodzinnego. Rodzice przekazali mi swoje umiłowanie sztuki ludowej. Mój ojciec – jak to się dzieje w wielu domach góralskich – sam robił rozmaite rzeźbione meble. W jego wytwórni nart ja, później moje dzieci poznawaliśmy właściwości drewna, tajemnice jego obróbki. Zafascynowało mnie drewno, zaczęłam rzeźbić. Szkło ma także swoje tajemnice, podobnie technika malowania, którą postanowiłam zgłębić bez niczyjej pomocy”.

Cytat z artykułu https://zgstl.pl/tworcy_ludowi/ewelina-peksowa-1923-2015/ 

Ukończyła ona gimnazjum o nazwie Szarotka w Zakopanem i spędziła większość swego czasu w Krakowie. Poślubiła Władysława Pęksę w 1944 roku, a w trakcie II wojny światowej zmuszona była opuścić miejscowość. Ostatecznie powróciła do Zakopanego, aby prowadzić oraz pracować w sklepie swojego ojca tuż po zakończonej wojnie.

Artystycznie zadebiutowała w 1966 roku już z malunkami na szkle. Od tego momentu Pęksowa rozwijała się i współpracowała przy różnych pracach oraz swych własnych projektach, aż do swojej śmierci dnia 12 czerwca 2015 roku. Podczas swojego życia wyróżniona została wieloma nagrodami, między innymi im. O. Kolberga za przyczynie się do zasług związanych z kulturą ludową czy za swoje osiągnięcia plastyczne w 1983 roku od Ministra Kultury i Sztuki. Od 1978 roku nosiła nawet uprawnienia artysty plastyka. Dalsze osiągnięcia malarki zostały nagrodzone w roku 1986, odznaczając ją Orderem i Tytułem Honorowym Zasłużony dla Kultury Narodowej, w 2008 roku zdobyła Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Rok później została posiadaczką Złotego Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis. 

Twórczość artystki

Swoje umiejętności kształtowała samodzielnie. Przygodę artystyczną zaczęła od rzeźbienia w drewnie, które było obecne w domu przez jej ojca parającego się tą dziedziną jako rzeźbiarz mebli. Od małego więc była zapoznana ze sztuką ludową, próbując swych własnych sił, a także tworząc ikony w poszukiwaniu swojego własnego stylu. W późniejszych latach stosowała własną technikę łącząc wypalanie oraz intarsję. W miarę upływu czasu Ewelina Pęksowa zainteresowała się bardziej samym malarstwem na szkle, na własną rękę zgłębiając wiedzę z tej dziedziny. Inspirowały ją prace dawnych mistrzów ludowych, studiowała i próbowała odtworzyć ich dzieła, coraz bardziej oswajając się z nowo obraną dziedziną sztuki.

Fot. Grażyna Cisło, Malarstwo na szkle; EWELINA PĘKSOWA – Malarstwo na szkle [dostęp: 09.07.2024].

Prace Pęksowej cechują się malowniczymi i charakterystycznymi widokami dla folkloru podhalańskiego. Na jej dziełach można zobaczyć przeróżne krajobrazy z tamtego regionu, sceny i postacie religijne, ludowy folklor (postacie zbójnickie lub z innych legend), z którym dorastała czy nawet scenki historyczne. Niezaprzeczalnie dużym atutem artystki był dobór kolorów dla obrazów na szkle, ożywiając nimi swoje dzieła. Najczęściej posługiwała się wszelkimi odcieniami czerwieni, brązu, złota, błękitu, bieli czy zieleni, co czyniło jej malowanie na szkle charakterystycznym dla samej artystki.

Debiut jej prac malarskich odbył się właśnie w 1968 roku, kiedy wzięła udział w konkursie organizowanym przez Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem. Tam jej prace zaprezentowane zostały dla szerszej publiczności, zbierając niemałe zainteresowanie. Poskutkowało to kontaktem z muzeum kilka lat później, w 1971 roku, kiedy artystce zaproponowano wykonanie kopii starych obrazów z Zakopanego — był to całkiem owocny okres. 

Upamiętnienie 

Pęksowa oraz jej dzieła zyskały najróżniejsze uznania i wyróżnienia poprzez całe swoje życie. Wielkie znaczenie miały dla artystki wystawy, których było ogrom, nie tylko w Polsce, ale i za granicą łącznie wystawiając się 55 razy indywidualnie oraz 300 razy zbiorowo. Prace Eweliny Pęksowej znalazły się między innymi w USA, Australii czy Kanadzie, a na dodatek na terenie prawie całej Europy. Dzieła znalazły się w praktycznie wszystkich Polskich Muzeach Etnograficznych, szerząc sztukę ludową wykonaną spod ręki artystki, a część jej działalności artystycznej jest wkomponowana w niektóre kaplice i kościoły dzięki wykonaniu obrazów Stacji Drogi Krzyżowej. 

Bibliografia:

1. Wikipedia, https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Ewelina_P%C4%99ksowa 
2. Stowarzyszenie Twórców Ludowych, https://zgstl.pl/tworcy_ludowi/ewelina-peksowa-1923-2015/ 
3. Malarstwo na szkle https://malarstwonaszkle.pl/team/ewelina-peksowa/ 
4. Zakopane https://www.zakopane.pl/strefa-turystyczna/kultura/zakopianskie-centrum-kultury/czerwony-dwor/malarstwo-na-szkle-zakopianskich-tworcow/ewelina-peksowa 
5. Kultura Ludowa https://kulturaludowa.pl/biografie/ewelina-peksowa-1923-2015/
6. Galeria zdjęć: Fot. Grażyna Cisło, Malarstwo na szkle, EWELINA PĘKSOWA – Malarstwo na szkle; [dostęp: 09.07.2024].

Opracował Hugo Burdajewicz.