Artystka ludowa pochodząca z Zielonek, która swoimi malowidłami prezentowała nurt naiwny, prymitywny. Za dnia pracowała przy gospodarstwie, nocami zaś malowała temperami i wykorzystywała swoją wrażliwość estetyczną do ozdabiania wnętrz chałupy. Ta małopolska artystka skrywała swoje dzieła, aż do momentu odkrycia przez dwóch plastyków z Akademii Sztuk Pięknych.

Katarzyna Gawłowa / źródło: https://artbidy.com/pl/artysta/katarzyna-gawlowa 

Krótki życiorys artystki

Katarzyna Gawłowa urodziła się 14 grudnia 1896 roku w miejscowości Zielonki, w chłopskiej rodzinie Chrzanów. Miała czwórkę rodzeństwa, z którymi pomagała rodzicom przy gospodarstwie, roli i uprawie warzyw, które później sprzedawała na Kleparzu. Swoją młodość więc spędziła na pracy, w wolnej chwili poświęcając się swojej pasji — malowała najczęściej nocami, aby rano powrócić do swoich obowiązków. 

Ukończyła trzy klasy szkoły powszechnej, wychodząc za mąż za wdowca z czwórką dzieci w 1932 roku. Dekorowała wnętrza swej chałupy własnymi wzorami, a kiedy nie starczyło już miejsca, malowała ściany na biało i od nowa zapełniała pustą przestrzeń. Po 7 latach małżeństwa, kiedy jej mąż zmarł, powróciła do swojego domu rodzinnego kontynuując swoją przygodę z malarstwem. 

„Wtedy nikt nie cenił jej obrazków, ale pamiętam, że ciotce Kaście dawałem zeszyt, jak trzeba było namalować coś do szkoły. Ona to robiła za mnie, a ja dostawałem piątki i przychodziłem do niej, żeby się pochwalić”.

Cytat bratanka Katarzyny Gawłowej, Jana Chrzana (Źródło: https://dziennikpolski24.pl/prymitywistka-katarzyna-gawlowa-duma-zielonek-kolejny-obraz-artystki-powrocil-do-jej-rodzinnej-miejscowosci/ar/c1-15946089)

Katarzyna przez większość swojego życia nie była rozpoznawana jako artystka, pracowała spokojnie w domowym zaciszu wśród swoich malunków. Nie przenosiła swojej twórczości na nic innego niż właśnie ściany swojej chałupy, dopiero w wieku 77 lat zmieniło się to za pośrednictwem Jacka Łodzińskiego, który został jej mecenasem. Artystka zmarła 17 maja 1982 roku, do końca swojego życia tworząc prace tym razem już na dykcie czy papierze. 

Gniazdo bocianie, Katarzyna Gawłowa, 1974, zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie;  licencja Uznania Autorstwa CC-BY-SA; Obraz: Gniazdo bocianie | MEK – zbiory online (etnomuzeum.eu) [dostęp: 09.07.2024].

Twórczość artystki

Gawłowa swoją twórczość, jak już wspomniano wcześniej, przelewała na ściany swoich domów, ich wnętrza czy dekorowała meble. Używała do tego temper nie mieszając ze sobą barw, tworzą intensywnie kolorowe sceny. Artystka przede wszystkim poruszała się w tematyce sakralnej oraz ludowej, przedstawiając anioły, kościoły, postaci chrześcijańskie łącząc je z kwiecistymi czy zwierzęcymi motywami. Inspiracje przychodziły naturalnie z najbliższego otoczenia: życie wsi dokumentowała w swoich ciekawych kompozycjach. Rozpoznawalnym elementem jej prac malarskich były postacie ludzkie, które zazwyczaj posiadały białe, płaskie twarze. Lubiła się również w umieszczaniu blisko postaci tekstów piosenek, wierszy czy komentarzy.

Katarzyna Gawłowa w katance i kwiecistej zapasce oraz nieznana kobieta w kożuszku na tle chałupy krytej strzechą / Źródło: https://zbiory.etnomuzeum.eu/pl/katalog-zbiorow/1572 / Reinfuss Roman / 1947 / licencja Uznania Autorstwa CC-BY-SA

Po śmierci męża wróciła do rodzinnej chałupy, tym razem jednak zostając zauważoną. Mając 77 lat, sprzedawała skrzynie dwóm mężczyznom, którzy byli, jak się później okazało, krakowskimi plastykami z ASP. Mieczysław Górowski i Jacek Łodziński zachwycili się wymalowanymi ścianami Gawłowej, zachęcając ją do przeniesienia malowideł na papier, dyktę czy karton. Od tego właśnie momentu artystka zaczęła posługiwać się tymi materiałami, a Jacek Łodziński postanowił zostać jej mecenasem. 

Pierwszy, i ostatni, wernisaż Katarzyny Gawłowej odbył się w 1977 roku, w Muzeum Etnograficznym w Krakowie. W dodatku zorganizowano go w formie krakowskiego wesela, stawiając podłużny stół z jedzeniem (wybranym przez samą Gawłową), za którym postawiono 150 najlepiej wykonanych prac artystki.

Matka Boska z Dzieciątkiem, Katarzyna Gawłowa, 1975, Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie; licencja Uznania Autorstwa CC-BY-SA; Obraz: Matka Boska z Dzieciątkiem | MEK – zbiory online (etnomuzeum.eu) [dostęp: 09.07.2024].

Upamiętnienie 

Prace Katarzyny Gawłowej, jako jednej z cenionych artystów nurtu naiwnego, można podziwiać w krakowskim Muzeum Etnograficznym, zarówno w formie fizycznej jak i w formie cyfrowej. Obrazy artystki pojawiły się także w Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie o nazwie Zachęta, gdzie były oglądane przez dyrektora paryskiego Centrum Pompidou (muzeum sztuki współczesnej).

Bibliografia:

1. Wikipedia, https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Katarzyna_Gaw%C5%82owa
2. Centrum Kultury, Promocji i Rekreacji w Zielonkach, https://ckpirzielonki.pl/katarzyna-gawlowa/ 
3. Desa, https://desa.pl/pl/artysci/katarzyna-gawlowa/ 
4. Muzeum Etnograficzne, https://etnomuzeum.pl/kolekcjanawrockich/malarastwo-katarzyna-gawlowa/ 
5. Dziennik Polski, https://dziennikpolski24.pl/prymitywistka-katarzyna-gawlowa-duma-zielonek-kolejny-obraz-artystki-powrocil-do-jej-rodzinnej-miejscowosci/ar/c1-15946089