Mapa zabytków UNESCO w Małopolsce

Mapa zabytków UNESCO w Małopolsce



Najcenniejsze skarby architektury drewnianej – małopolskie świątynie wpisane na prestiżową listę UNESCO

Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce to prawdziwa perła dla miłośników historii, sztuki i architektury. Na szczególne wyróżnienie zasługują drewniane świątynie wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, które zachwycają nie tylko swoją estetyką, ale także unikalnym charakterem i historią. Te zabytki są świadectwem mistrzowskiego rzemiosła dawnych budowniczych oraz głębokiej wiary i tradycji, które kształtowały region przez wieki. Wędrując po szlaku, odkryjemy wyjątkowe kościoły i cerkwie, które stanowią nie tylko oazę duchowego spokoju, ale również cenne dziedzictwo kulturowe, chronione na skalę światową. Dołącz do naszej podróży i poznaj niezwykłe drewniane świątynie Małopolski, wpisane na prestiżową listę UNESCO. Zabytki te stanowią część Szlaku Małopolskich Zabytków UNESCO.

 

Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

Kościół św. Leonarda w Lipnicy; Autorstwa Jakub Hałun - Praca własna, CC BY-SA 3.0

Świątynia według legendy została zbudowana w 1141 roku na miejscu dawnej pogańskiej gontyny (budowli sakralnej), o czym może świadczyć napis na ścianie prezbiterium („1141”). Uważa się jednak, że została wybudowana pod koniec XV wieku na miejscu wcześniejszej świątyni pogańskiej. Kościół cmentarny znajduje się w Lipnicy Dolnej nad rzeczką Uszwicą i zachował się do dzisiaj w niemal niezmienionym stanie. Jest to świątynia orientowana o konstrukcji zrębowej. Jednonawowa budowla posiada trójboczne prezbiterium i jest pokryta polichromią patronową. Ze względu na pogańskie korzenie budowli belkę podtrzymującą ołtarz uznaje się za dawną rzeźbę Świętowita (słowiańskie bóstwo). Na ołtarzu głównym znajduje się oryginalny tryptyk patrona – Świętego Leonarda i jego powstanie szacuje się na ok. 1500 rok. Na obrazach świętemu towarzyszą jeszcze św. św. Wawrzyniec i Florian. Pod posadzką nawy znajdowała się krypta grobowa rodziców błogosławionych Marii Teresy i Urszuli Ledóchowskich, która została zniszczona w 1997 roku przez powódź. W kościele możemy dodatkowo podziwiać gotycką płaskorzeźbę Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny z końca XIV wieku. W 2003 roku Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako część grupy drewnianych kościołów południowej Małopolski.

 

Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim

Dębno, kościół; Autorstwa Andrzej Otrębski - Praca własna, CC BY-SA 3.0

Budowla powstała w drugiej połowie XV w. najprawdopodobniej na miejscu starszej świątyni. Jej powstanie wiąże się z legendą o zbójnikach, którzy wybudowali kościół po tym jak ukazał im się św. Michał. Kościół został wybudowany w konstrukcji zrębowej, a jego wieża została wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej. Wnętrze budowli składa się z prostokątnego prezbiterium i kwadratowej nawy. Dachy oraz zadaszenia i ściany podbite są gontem. Kościół posiada niezwykłe malowidła zdobiące całe jego wnętrze. W tym znajdziemy unikatową polichromię patronową z 1500 roku, uznawaną za najstarszą w całości zachowaną polichromię na drewnie znajdującą się w Europie. Dodatkowo najlepiej zachowaną polichromię w Polsce (została wykonana w 33 kolorach i przedstawia 77 motywów). Świątynia w latach 1996 i 1998 znalazła się na liście World Monuments Watch jako jedna ze stu zabytków światowych zagrożona zniszczeniem. Dodatkowo jako jedyny drewniany kościół otrzymał nominację do siedmiu cudów Polski. Wraz z pozostałymi budowlami w 2003 roku został wpisany na listę UNESCO.

 

Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej

Sękowa, kościół; Autorstwa Henryk Bielamowicz - Praca własna, CC BY-SA 4.0

Budowla została wzniesiona w 1520 roku. W XVIII wieku była znacznie rozbudowana, w tym o dodatkową wieżę, wieżyczkę sygnaturkową i soboty. Kościół opiera się na konstrukcji zrębowej. Nawę i prezbiterium pokrywa dach podparty gotycką więźbą storczykową, a wszystkie ściany zostały pokryte gontem. Przed I wojną światową i zniszczeniami wojsk austriackich mogliśmy tam znaleźć neogotycką lichromię, późnorenesansowe ołtarze, XV-wieczne obrazy i tryptyk. Kościół był bardzo popularny wśród polskich artystów, w tym Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera i Włodzimierza Tetmajera, którzy zachwyceni malowniczością budowli przenosili ją na swoje obrazy. Do 1914 roku świątynia była uważana za najpiękniejszy drewniany kościół w Małopolsce. Ze względu na wojenne zniszczenia w 1918 roku rozpoczęto prace nad renowacją, które trwały do końca XX wieku. W 1994 roku kościół został odznaczony nagrodą za wzorową konserwację nadaną przez organizację Europa Nostra, której medal możemy znaleźć wewnątrz budynku. 

 

Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej

Binarowa, kościół, widok od południa; Autorstwa Henryk Bielamowicz - Praca własna, CC BY-SA 4.0

Jest to kościół parafialny, którego powstanie szacujemy na ok. 1500 rok. Świątynia została wybudowana w konstrukcji zrębowej z wieżą w konstrukcji słupowo-ramowej. W środku znajdziemy nawę i węższe, zamknięte trójbocznie prezbiterium, do których od północnej strony została dostawiona kaplica Aniołów Stróżów. Nad nawą i zakrystią zostały nadwieszone chóry muzyczne. Środek budynku jest ozdobiony licznymi dziełami sztuki. Możemy tam znaleźć późnogotyckie dekoracje patronowe z XVI w., barokowe cykle przedstawieniowe, polichromię figuralno-ornamentalną z 1655 roku oraz gotyckie rzeźby z końca XIV wieku. Przez wieki kościół był licznie remontowany i konserwowany. Ostatnie prace remontowe miały miejsce w latach 2010-2012, które miały na celu likwidację szkód spowodowanych powodzią z 2010 roku.

 

Bibliografia:

  1. B. Cisowski, M. Duda, P. Wawrzak, K. Piórkowska, M. Czapla, D. Kłos, Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Promocji i Turystyki, Kraków 2010, Nr/Wydanie: II.
  2. Dodatkowo informacje o hasłach zostały zaczerpnięte z portalu: Wikipedia.org https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna 
    [data dostępu 25.06.2024].