Przed okresem Wielkanocnym w kulturze ludowej oraz regionalnej znajdują się następujące święta:

Comber – wywodząca się ze średniowiecza ludowa zabawa zapustna, odbywająca się dawniej w różnych regionach Polski, zazwyczaj w tłusty czwartek. Najdokładniejsze przekazy dotyczące tego zwyczaju zachowały się jedynie na temat obchodów w Krakowie, gdzie przekupki urządzały na Rynku zabawę z pijatyką i tańcami.

Zwyczaj ten być może trafił do Polski w okresie średniowiecza i został przyniesiony przez osadników niemieckich. Aleksander Brückner uważał, że słowo comber pochodzi z języka niemieckiego, od słowa Schemper (maska) lub zampern (biegać w maskach). Zygmunt Gloger wspomina o podobnej zabawie, organizowanej przez wiejskie dziewczyny w Poznańskiem, nazywanej cumber lub cumper. Z kolei na Łużycach istnieje karnawałowy zwyczaj o nazwie Zampern lub Zempern

Popielcowe klocki (również ciągnienie kloca) – dawny tradycyjny zwyczaj ludowy obchodzony w środę popielcową, tzw. Wstępną Środę. O północy ze środy na czwartek bicie dzwonów kościelnych oznajmiało mieszkańcom koniec zapustów i rozpoczęcie postu, schodzono się wówczas w karczmach, by „przepłukać zęby po zapustnym mięsie” lub na tzw. „kloca”. Zwyczaj ten popularny był już w XVII wieku.

Wraz z ostatnimi dniami karnawału związane były różne zabawy. Jedną z nich było prezentowanie cech dziewcząt. Zabawa ta miała charakter licytacji. Dziewczęta mogły wykupić się wódką lub mogli to zrobić za nie kawalerowie, okazując tym samym zainteresowanie daną osobą. Natomiast już w Środę Popielcową osoby stanu wolnego karano, zmuszając do ciągnięcia kloca. Zwyczajowi temu towarzyszyła szczególna uroczystość. Polegała ona na przyczepianiu klocków kawalerom i pannom za karę, że podczas karnawału nie zawarli związków małżeńskich. W Rzeszowskiem, chłopcy przyciągali kloc do domu zamieszkiwanego przez pannę i jeżeli złożyła ona okup chłopcy ciągnęli go dalej, jeśli tego nie zrobiła, sama ciągnęła go do następnego domu niezamężnej dziewczyny. Tym sposobem kloc wędrował po całej wsi, a chłopcy biorący udział w zabawie śpiewali pannom. 

Wkupne do bab – dawny zwyczaj ludowy obchodzony w Popielec i związany z symbolicznym wejściem młodych mężatek do grona starszych kobiet. Znany na Kujawach, w Kaliskiem i Poznańskiem, na Mazowszu, w Krakowskiem, Kieleckiem i Lubelskiem.

Na Kujawach starsze kobiety przyjeżdżały po młodą mężatkę półwoziem przystrojonym w barwne chusty i przy wesołych śpiewach wiozły ją do karczmy. Po drodze groziły młodej wywróceniem pojazdu, od czego musiała się ona wykupić datkiem pieniężnym.

W innych regionach do zwożenia mężatek używano innych pojazdów m.in. taczek popychanych przez "niedźwiedzia" (przebranego chłopca). Po przybyciu do gospody rozpoczynała się zabawa, w której z początku uczestniczyły wyłącznie kobiety; mężczyźni byli odganiani ożogami i woreczkami z popiołem.

Nowo zaślubione mężatki spotykały się z grupą gospodyń w karczmach, gdzie nowi małżonkowie stawiali "fundy" gospodyniom. Młode mężatki gnane były słomianymi batami do karczem. Jednocześnie panny i kawalerowie zaprzęgani byli osobno do drewnianych kłód i piętnowani do czasu wykupienia 

21 marca – Topienie marzanny 

Zwyczaj ten, zakorzeniony w pogańskich obrzędach ofiarnych, miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Wyrażał radość z przychodzącej wiosny i odchodzącej zimy. Symbolem zimy była marzanna - słomiana kukła, którą owijano białym płótnem, zdobiono wstążkami i koralami. Tradycja nakazywała, aby dziecięcy orszak z marzanną i zielonymi gałązkami jałowca w dłoniach obszedł wszystkie domy we wsi. Następnie słomianą kukłę topiono w rzece, stawie lub jeziorze. Bywało, że marzannę podpalano i płonącą wrzucano do wody. Nasi przodkowie topili kukłę w czwartą niedzielę Wielkiego Postu.

1 kwietnia – Prima Aprilis 

Obyczaj obchodzony pierwszego dnia kwietnia w wielu krajach na całym świecie. Polega on na robieniu żartów, celowym wprowadzaniu w błąd, nabierania kogoś, konkurowaniu w próbach sprawienia, by inni uwierzyli w coś nieprawdziwego. Tego dnia w wielu mediach pojawiają się różne żartobliwe informacje. Pochodzenie tego zwyczaju nie jest dokładnie wyjaśnione.

Obchody oraz zwyczaje Wielkanocne:

Wielki Czwartek to dzień ostatniej wieczerzy Jezusa z uczniami, dzień ustanowienia Eucharystii i kapłaństwa. Do naszych czasów przetrwał w Kościele obrzęd przypominający tamte wydarzenia sprzed 2 tysięcy lat. W czasie nabożeństwa wielkoczwartkowego kapłan umywa nogi 12 biedakom i całuje je, tak jak uczynił Pan Jezus w Wieczerniku. Jest to piękny przykład pokory Kościoła i jego służebnej roli w stosunku do człowieka. Czynność tę wykonywali kiedyś także królowie i magnaci.

Wielki Piątek to rocznica męczeńskiej śmierci Chrystusa. W kościołach pojawiają się symboliczne groby, które w Polsce mają długą i patriotyczną tradycję. Były i są często dziełem sztuki wybitnych artystów. W okresie rozbiorów, wojen i powstań narodowych stwarzały możliwość wyrażenia uczuć patriotycznych i buntu przeciwko zniewoleniu. Od najdawniejszych czasów również w Wielki Piątek odprawiana była szczególnego rodzaju Droga Krzyżowa połączona często z wystawieniem widowiska pasyjnego opowiadającego o Męce Pańskiej. Liturgia wielkopiątkowa kończy się adoracja krzyża i całonocnym czuwaniem przy grobie Chrystusa.

Wielka Sobota to dalszy ciąg żałoby. Tradycja polska nakazuje w tym dniu modlitwę przy grobie Chrystusa i święcenie pokarmów. Święcenie pokarmów to cały rytuał, który od wieków jest niezmienny, z tą tylko różnicą, że kiedyś gospodyni niosła do kościoła ogromny kosz wypełniony wszystkim, co zostało przygotowane do jedzenia na święta, a obecnie są to małe koszyczki, do których wkłada się symboliczne ilości pożywienia. Zawsze jednak musi tam być jajko, chleb, sól, chrzan, kiełbasa, babka, no i obowiązkowo baranek i pisanka (czyli malowane jajko).

W Wielką Sobotę późnym wieczorem odprawia się w kościołach nabożeństwo kończące okres żałoby. W czasie tego nabożeństwa odbywa się między innymi poświęcenie ognia i wody oraz odnowienie chrztu.

Wielka Niedziela zaczyna się w Polsce biciem dzwonów i uroczystym nabożeństwem o świcie. Nabożeństwo to nazywa się rezurekcją i zawsze ściąga tłumy wiernych, ponieważ tego dnia idą do kościoła nawet tacy, którzy bardzo rzadko tam bywają. Po rezurekcji polska rodzina zasiada do wielkanocnego śniadania, które zaczyna się od modlitwy i dzielenia się poświęconym jajkiem. Niezbędnym składnikiem wielkanocnego śniadania jest biały barszcz z kiełbasą, jajkiem i chrzanem. Mimo radości płynącej z faktu zmartwychwstania Chrystusa, tradycja polska zakazuje urządzania w tym dniu hucznych zabaw i wesel. Tego dnia dozwolone są tylko spotkania rodzinne, spacery, i odwiedzanie grobów bliskich zmarłych. Swawole zaczynają się w Poniedziałek Wielkanocny z samego rana. Staropolski obyczaj nakazuje w tym dniu (nie wiadomo dlaczego) polewać wodą wszystkich znajomych. Ten zupełnie świecki zwyczaj, zwany powszechnie śmingusem-dyngusem, jest bardzo skrupulatnie przestrzegany przede wszystkim przez męską część młodzieży, która od wczesnego ranka czatuje z konewkami i różnymi sikawkami na przechodzące dziewczyny.

Osiołek palmowy, zwany również Jezuskiem palmowym. Jest to drewniana figura Jezusa na osiołku, która umieszczana była na ruchomej podstawie i wykorzystywana podczas procesji w Niedzielę Palmową jako upamiętnienie triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. W Krakowie pochód odbywał się z Kościoła Św. Wojciecha do Kościoła Mariackiego. W niektórych regionach Polski do dziś używa się drewnianych figurek osiołków w procesjach. Zwyczaj ten został reaktywowany np. w mazowieckim Szydłowcu oraz małopolskiej Tokarni. W Polskich zbiorach zachowały się jedynie trzy pełne figury Jezusa na osiołku. Dwie z nich datowane są na XVI wiek i jedna na XIV wiek. Można je podziwiać w Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Krakowie oraz w klasztorze klarysek w Starym Sączu.

Pucheroki – zwyczaj obchodzony w Niedzielę Palmową i pochodzący z okolic Krakowa, a w szczególności z miejscowości Zielonki. Zapoczątkowany został przez krakowskich żaków, którzy po nabożeństwie ustawiali się w dwa rzędy i recytowali często żartobliwe i niekiedy niestosowne, wierszowane oracje. Z czasem zakazano pucherokom występów z miejskich kościołach co skutkowało przeniesieniem się ich na podkrakowskie wsie. Nazwa wywodzi się od słowa “puchery”, co oznacza chłopców biorących udział w tej ceremonii. Zakładają oni na głowę stożkowe kapelusze wykonane z papieru, bibuły lub tektury, kożuchy z futrem odwróconym na wierzch, a ich twarze są smarowane sadzą. Obowiązkowym elementem stroju była laska, z jednej strony płasko ścięta a z drugiej naostrzona do szpica, często była malowana i oklejana paskami papieru oraz bibuły. Pucheroki chodzą od domu do domu, wygłaszając wierszyki i rymowanki związane z Wielkanocą. W zamian za swoje występy otrzymują jajka, ciasta, słodycze i drobne pieniądze.

Siwki (siwek) – tradycyjny pochód przebierańców, który odbywa się w okolicach Świąt Wielkanocnych, najczęściej w Niedzielę Wielkanocną, ale też w Poniedziałek Wielkanocny. Podobne do nich są pochody o nazwach Żandary i Muradyny.

Mapa pochodów wielkanocnych sporządzona przez prof. Andrzeja Brencza pokazuje, iż pochody odbywają się w zwartym skupisku miejscowości, na terenie zachodniej Wielkopolski. Ich występowanie rozciąga się od Międzychodu na północy do Wolsztyna na południu i Poznania na wschodzie (Niepruszewo pow. Poznań). Siwki są wyrazem niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu.

Siuda Baba – dawny, polski zwyczaj ludowy obchodzony w Poniedziałek Wielkanocny, który współcześnie zachował się jedynie w podkrakowskich wsiach. Siuda Baba to mężczyzna przebrany za usmoloną kobietę w podartym ubraniu. Chodzi od domu do domu w towarzystwie Cygana i kilku krakowiaków, zbierając datki i szukając młodych panien, by wysmarować je sadzą.

Emaus -  Jest to odpust obchodzony w Poniedziałek Wielkanocny w okolicy krakowskiego klasztoru Norbertanek na Salwatorze. Główna msza odpustowa odbywa się pod przewodnictwem arcybiskupa Krakowskiego. Nazwa Emaus pochodzi od biblijnej miejscowości, do której zmierzali uczniowie Jezusa w dniu Jego Zmartwychwstania. Obecnie odpust to nie tylko wydarzenie religijne, ale także festyn o charakterze ludowym. Na straganach można znaleźć tradycyjne krakowskie zabawki, regionalne potrawy, wyroby rękodzielnicze oraz różnorodne pamiątki. Nieodłącznym elementem odpustu są figurki Żydów studiujących Torę oraz żydowskich grajków. Odpust Emaus jest symbolem radości ze Zmartwychwstania Chrystusa i wyrazem wiary w Jego obecność w codziennym życiu wiernych. 

Dziady śmigustne (lub śmiguśne, zwane także śmiguśniokami lub słomiakami) – zwyczaj ludowy związany ze Świętem Wielkanocy. Występuje na terenie południowej Małopolski, związany jest ze wsią Dobra koło Limanowej, a także z Wiśniową koło Dobczyc. Każdego roku kawalerowie, przywdziewają własnoręcznie tworzone słomiane stroje i organizują świąteczny pochód, Echo pierwotnej formy zwyczaju, obecne jest do dzisiaj. Promocję i pielęgnację tradycji wspiera Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej, Towarzystwo Miłośników Regionu Dobrzańskiego i Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Wiśniowej.

Wygląd dziadów miał szczególne znaczenie symboliczne. Maska odnosiła się do pozaludzkiej przynależności. W zwierzęcej sierści jak i słomie ukrywa się symbolika płodności. Przyodziani w ten sposób ludzie nabierają cech roślinnych jak i zwierzęcych. "Dziady" były powszechnym określeniem na wędrownych żebraków. Wierzono, że posiadają zdolność łączenia świata żywych i umarłych. Dlatego postacie przemieszczające się między domostwami, można utożsamiać ze zmarłymi. Hałas jako znak życia, oznaczał ich przyjmowanie. Obdarowywanie miało zagwarantować urodzajność i płodność roślin w nadchodzącym okresie wegetacji. Używanie słomy związane było z wiarą, iż jest ona miejscem przebywania zmarłych dusz. Dlatego postać owinięta nią od stóp do głowy jednoznacznie kojarzyła się ze światem zmarłych.

Koniec maja – Zesłanie Ducha Świętego – Zielone Świątki

Jest to święto kościelne, przypadające pięćdziesiątego dnia po Wielkanocy, a więc zwykle pod koniec maja. Tego dnia tradycja nakazuje dekorowanie domów i mieszkań zielenią, stąd też popularna nazwa tego święta – Zielone Świątki.

Bibliografia:

Emaus, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Emaus_(odpust), (dostęp: 28.08.2024)

Emaus Kraków, Emaus, https://emaus.krakow.pl/historia/, (dostęp: 28.08.2024)

Osiołek Palmowy z Szydłowca, Szydłowiec.pl, https://www.szydlowiec.pl/index.php/pl/dla-turysty/ciekawostki/5903-osiolek-palmowy-z-szydlowca, (dostęp: 28.08.2024)

Osiołek Palmowy, Niedziela.pl, https://www.niedziela.pl/artykul/64385/nd/Osiolek-palmowy, (dostęp:28.08.2024)

Pucheroki, Moje Bibice, http://mojebibice.info/o-bibicach/zwyczaje-i-tradycja/28-pucheroki, (dostęp: 28.08.2024)

Laska Pucheroka, Muzeum Etnograficzne w Krakowie, https://etnomuzeum.eu/zbiory/laska-pucheroka, (dostęp: 28.08.2024)

Pucheroki, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Pucheroki, (dostęp: 28.08.2024)