Małopolska to region o niezwykle bogatej tradycji i kulturze, której dziedzictwo jest starannie pielęgnowane od pokoleń. Przez wieki rozwijała się tutaj kultura Słowian, a jej ślady można odnaleźć w obrzędach, rękodziele i wierzeniach ludowych. Muzea etnograficzne, rozsiane po całym województwie, stanowią prawdziwe skarbnice wiedzy o dawnych zwyczajach, rzemiosłach i codziennym życiu mieszkańców tego obszaru. Dzięki nim można zanurzyć się w przeszłość, poznając zarówno materialne, jak i niematerialne aspekty kultury ludowej, w tym rytuały związane z cyklem przyrody, pracami rolnymi oraz świętami. Ich położenie przedstawia poniższa Mapa Muzeów Etnograficznych Małopolski.

Na urokliwym krakowskim Kazimierzu, w dawnym ratuszu, znajduje się siedziba Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli. Powstało ono w stolicy Małopolski z pasji i szacunku dla różnorodnych kultur – zarówno europejskich, chłopskich i dworskich, jak i egzotycznych. W muzeum zgromadzono najważniejsze artefakty kultury ludowej, unikatowe stroje, przedmioty używane w codziennej pracy na roli oraz akcesoria związane z obrzędami. Wszystko to zawdzięczamy Sewerynowi Udzieli – nauczycielowi, etnografowi-amatorowi i kolekcjonerowi, który zakładając muzeum, chciał "ocalić od zagłady przeżytki przeszłości znikające bezpowrotnie". Dziś, ponad sto lat od powstania, Muzeum kontynuuje tę misję: dokumentuje i interpretuje to, co odchodzi, a także prowadzi badania nad współczesnością.

Ratusz dawnego miasta Kazimierza (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli), pl. Wolnica 1, Kazimierz, Kraków, autor: Zygmunt Put, źródło: Wikipedia.pl

Jednym z oddziałów krakowskiego Muzeum Etnograficznego jest „Dom Esterki” – kamienica na rogu ul. Krakowskiej i Trynitarskiej. Swoją potoczną nazwę zawdzięcza legendzie o miłości Kazimierza Wielkiego do pięknej Żydówki Estery. Budynek miał być rzekomo miejscem ich potajemnych spotkań. Dziś pełni funkcję miejsca wystaw czasowych, zajęć edukacyjnych oraz mieści część zbiorów, w tym specjalistyczną Bibliotekę Muzeum.

Planując wizytę w „Mieście Dzieci Świata,” warto odwiedzić Muzeum Górali i Zbójników w Rabce-Zdrój. Znajduje się tam interaktywna, multimedialna ekspozycja poświęcona góralom zamieszkującym Tatry i ich okolice oraz karpackim zbójnikom – to jedyna taka nowoczesna wystawa w Małopolsce! Jest dostosowana do różnych grup wiekowych. Młodsi zwiedzający będą mogli spróbować góralskiego życia i doświadczyć, jak dawniej radzono sobie z codziennymi czynnościami. Poznają również realia życia zbójników oraz udadzą się na poszukiwanie skarbów. Starsi natomiast poczują atmosferę zabytkowej góralskiej chałupy i obejrzą etnograficzną ekspozycję wzbogaconą o ciekawe multimedia.

DSC06306.JPG, źródło: https://chataartystyczna.wixsite.com

W Zakopanem, poza górskimi szlakami i malowniczymi krajobrazami, znajduje się Muzeum Pod Kuźniczym Młotem – skansen, przedstawiający codzienność tatrzańskich górali z przełomu XIX i XX wieku. W drewniano-murowanym domu turyści mogą poznać historię regionu, lokalną tradycję oraz techniki wytwarzania produktów – od żywności po przedmioty codziennego użytku i stroje. Ekspozycja podzielona jest na różne sekcje: przyrodniczą, historyczną (z naciskiem na górnictwo), turystyczno-taterniczą, fotograficzną, sztuki, literacko-muzyczną, etnograficzną oraz sportową. Po muzeum oprowadzają przewodnicy ubrani w tematyczne stroje, a odwiedzający mogą wziąć udział w zajęciach, takich jak warsztaty tkackie, kucie żelaza, ubijanie masła, wyroby sera czy malowanie na szkle. Całość uzupełnia podhalańska muzyka, śpiewy i tańce, w które również można się włączyć.

4.JPG, źródło: miaster.pl

Zalipie to malownicza wieś w północno-wschodniej Małopolsce, znana z barwnych, kwiatowych wzorów na budynkach. Wszystko zaczęło się, gdy gospodynie chciały wiosną upiększyć zakopcone ściany swoich chat, najczęściej przed Zielonymi Świątkami. Propagatorką tej tradycji była Felicja Curyło, artystka ludowa z początku XX wieku. Jej dom odwiedzano, by podziwiać malunki, a po jej śmierci stał się skansenem Muzeum Ziemi Tarnowskiej. W Zagrodzie Felicji Curyłowej można zobaczyć trzy chaty. Pierwsze dwie ozdobione malowanymi kwiatami i kolorowymi dekoracjami przyciągają wzrok i wprawiają w zachwyt. Trzecia, nazywana chatą biedniacką, była zamieszkana przez uboższe rodziny, gdzie malunki można dostrzec jedynie na zewnętrznych ścianach. Pozostałe malowane domy należą do osób prywatnych. Tradycyjne malatury można również podziwiać na budynku straży pożarnej, przedszkola, szkoły podstawowej oraz na kościele św. Józefa.

źródło: https://narowery.visitmalopolska.pl

Jak widać, muzea etnograficzne przybierają różne formy, zależnie od regionu, w którym się znajdują. Na całym świecie nie ma dwóch takich samych placówek. Warto poświęcić czas na ich odwiedzenie, aby nie tylko zobaczyć, ale również doświadczyć tradycji ludowej, która jest integralną częścią małopolskiej tożsamości. Zachęcamy do odkrywania tych skarbów kultury!

Bibliografia:

1. https://folklorysta.pl/najciekawsze-muzea-etnograficzne-polsce/
2. https://etnomuzeum.eu/o-muzeum
3. https://etnomuzeum.eu/lokalizacje/dom-esterki
4. https://it.rabka.pl/index.php/using-joomla/muzea-i-galerie/muzeum-gorali-i-zbojnikow
5. https://koscielisko.net.pl/atrakcje/muzeum-pod-kuzniczym-mlotem
6. https://miaster.pl/miejsce/muzeum-pod-kuzniczym-mlotem-zakopane/
7. https://narowery.visitmalopolska.pl/obiekt/-/poi/zagroda-felicji-curylowej-zalipie